علائم اعتیاد به نیکوتین زمانی ایجاد می‌شود که بدن به حضور نیکوتین نیاز پیدا کند و فرد نتواند استفاده از آن را متوقف کند.
زیرا این ماده اثرات خوشایند و موقتی در مغز ایجاد می‌کند و برای تجربه دوباره این حس خوب، فرد به سراغ کشیدن سیگار دیگری می‌رود.
اما اگر بخواهیم نیکوتین را به طور ساده به شما معرفی کنیم می‌توان گفت که نیکوتین یک ترکیب شیمیایی آلی نیتروژن‌دار است که به طور طبیعی در گیاه تنباکو یافت می‌شود. این ماده اصلی موجود در سیگار است که باعث اعتیاد می‌شود.
نام نیکوتین از ژاک نیکوت، سیاستمدار فرانسوی قرن ۱۶ گرفته شده که نخستین بار تنباکو را به فرانسه آورد.
همچنین ۳ تا ۵ درصد گیاه خشک تنباکو را نیکوتین تشکیل می‌دهد که یک ماده محرک زیستی و اعتیادآور است و سومین ماده اعتیادآور جهان پس از هروئین و کوکائین محسوب می‌شود.
در این مطلب از کلینیک تخصصی ترک اعتیاد طلوعی دیگر، به بررسی علائم اعتیاد نیکوتین، روش های تشخیصی و درمانی آن خواهیم پرداخت پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
اعتیاد به نیکوتین چگونه اتفاق می‌افتد؟
نیکوتین ماده‌ای اعتیادآور است که در سیگار، تنباکو و سایر محصولات دخانی یافت می‌شود. هنگامی که نیکوتین مصرف می‌شود، به سرعت از طریق ریه‌ها یا پوست جذب جریان خون شده و به مغز می‌رسد. در آنجا، با دوپامین، یک انتقال دهنده عصبی که با احساس لذت و پاداش مرتبط است، تعامل دارد.
این فعل و انفعال باعث ایجاد احساس رضایت و تمایل به مصرف بیشتر نیکوتین می‌شود. با گذشت زمان، بدن به نیکوتین وابسته می‌شود و برای احساس خوب به مقادیر بیشتری از آن نیاز دارد.
علائم اعتیاد به نیکوتین
در اینجا برخی از علائم شایع اعتیاد به نیکوتین آورده شده است:
۱. وسوسه و اشتیاق شدید:
افراد معتاد به نیکوتین اغلب هوس شدید و غیرقابل‌کنترل برای سیگار کشیدن دارند. این ولع‌ها می‌توانند ناگهانی و شدید باشند و ممکن است فرد را به هر کاری برای سیگار کشیدن، حتی اگر می‌داند مضر است، وادار کنند.
۲. از دست دادن کنترل:
افراد معتاد به نیکوتین اغلب در کنترل میزان مصرف خود مشکل دارند. آنها ممکن است قصد کنند فقط چند نخ سیگار در روز بکشند، اما در نهایت به طور قابل توجهی بیشتر از آنچه برنامه‌ریزی کرده بودند، سیگار می‌کشند.
۳. ادامه مصرف بدون توجه به عواقب منفی:
افراد معتاد به نیکوتین به سیگار کشیدن ادامه می‌دهند، حتی اگر بدانند که این کار برای سلامتی آنها مضر است.
آنها ممکن است از عواقب منفی سیگار کشیدن، مانند افزایش خطر ابتلا به سرطان، بیماری قلبی و سکته مغزی آگاه باشند، اما نمی‌توانند جلوی خود را از سیگار کشیدن بگیرند.
۴. علائم ترک:
هنگامی که افراد معتاد به نیکوتین سعی می‌کنند سیگار کشیدن را ترک کنند، ممکن است علائم ترک را تجربه کنند. این علائم می‌توانند شامل تحریک‌پذیری، اضطراب، مشکل در تمرکز، افسردگی، افزایش اشتها، مشکل در خوابیدن و یبوست یا اسهال باشد. علائم ترک می‌تواند ترک سیگار را دشوار کند، اما معمولاً با گذشت زمان از بین می‌روند.
۵. وابستگی فیزیکی:
افراد معتاد به نیکوتین از نظر جسمی به نیکوتین وابسته می‌شوند. این بدان معناست که بدن آنها برای عملکرد طبیعی به نیکوتین نیاز دارد. اگر فرد به طور ناگهانی مصرف نیکوتین را متوقف کند، ممکن است علائم ترک را تجربه کند.
۶. وابستگی روانی
افراد معتاد به نیکوتین اغلب از نظر روانی به سیگار کشیدن وابسته هستند. آنها ممکن است از سیگار کشیدن برای مقابله با استرس، اضطراب یا احساسات دشوار استفاده کنند.
آنها همچنین ممکن است سیگار کشیدن را با تجربیات یا فعالیت‌های مثبت، مانند معاشرت با دوستان یا نوشیدن قهوه، مرتبط بدانند.
اعتیاد به نیکوتین یک بیماری پیچیده است که هم شامل عوامل فیزیکی و هم روانی می‌شود. ترک سیگار می‌تواند دشوار باشد، اما با کمک و حمایت مناسب، امکان‌پذیر است.
علائم دیگری نیز وجود دارد که ممکن است نشان دهنده اعتیاد به نیکوتین باشد، از جمله:
- بوی دود سیگار: افراد معتاد به نیکوتین اغلب بوی دود سیگار را می دهند، چه خودشان سیگار بکشند چه نکشند.
- لکه های دود: افراد معتاد به نیکوتین ممکن است لکه های دود روی انگشتان، دندان ها یا لباس های خود داشته باشند.
- سرفه و تنگی نفس: افراد معتاد به نیکوتین ممکن است به دلیل آسیب به ریه های خود، دچار سرفه و تنگی نفس شوند.
اثرات مصرف نیکوتین چیست؟
نیکوتین احساسات خوشایندی در بدن و ذهن ایجاد می‌کند. هنگامی که از تنباکو استفاده می‌کنید، مغز شما انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین، ماده شیمیایی احساس خوب را آزاد می‌کند.
این یک احساس مختصر رضایت و لذت ایجاد می‌کند. اما علاوه بر نیکوتین، سیگارهای تنباکو و تنباکوی بدون دود حاوی بسیاری از عوامل سرطان‌زا و سایر مواد شیمیایی مضر هستند. نزدیک به ۴۰۰۰ ماده شیمیایی موجود در تنباکو اثرات جسمی، ذهنی و روانی دارند. استفاده از تنباکو منجر به عوارض شدید سلامتی می‌شود، از جمله:
- سرطان ریه
- آمفیزم
- برونشیت مزمن
- انواع سرطان‌ها، به ویژه در دستگاه تنفسی
- بیماری‌های قلبی
- سکته مغزی
- دیابت
- مشکلات چشمی مانند آب مروارید و دژنراسیون ماکولا
- ناباروری
- ناتوانی جنسی
- سقط جنین و عوارض بارداری
- سیستم ایمنی ضعیف
- عفونت‌های تنفسی
- مشکلات دندانپزشکی
- پیری زودرس
- بیماری زخم معده
- پوکی استخوان
دود دست دوم نیز خطر ابتلا به سرطان ریه و بیماری‌های قلبی را در افراد نزدیک به سیگاری‌ها افزایش می‌دهد. کودکانی که در خانه‌های پر از دود زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض سندرم مرگ ناگهانی نوزاد، آسم، عفونت‌های تنفسی و گوش و سایر بیماری‌ها قرار دارند.
علل اعتیاد به نیکوتین
علل اصلی اعتیاد به نیکوتین عبارتند از:
۱. اعتیاد فیزیکی (جسمی)
نیکوتین موجود در دخانیات پس از استنشاق دود سیگار، ظرف چند ثانیه وارد جریان خون و مغز می‌شود. این ماده باعث افزایش ترشح دوپامین (ناقل عصبی لذت و پاداش) در مغز می‌گردد. بدن به این حالت لذت‌بخش عادت می‌کند و برای تجربه مجدد آن، نیاز به مصرف بیشتر نیکوتین پیدا می‌کند. در صورت عدم دسترسی به نیکوتین، علائم ترک مانند بی‌قراری، اضطراب و مشکل در تمرکز بروز می‌کند.
۲. اعتیاد روانی
علاوه بر اثرات فیزیولوژیک، نیکوتین باعث ایجاد احساس آرامش، تمرکز و لذت موقت در افراد می‌شود. آنها آگاهانه به دنبال تجربه این حالات روانی از طریق مصرف نیکوتین هستند.
۳. اعتیاد رفتاری
افراد به اقدامات و رفتارهای مرتبط با مصرف دخانیات مانند گرفتن سیگار، روشن کردن آن، کشیدن دود و حتی وضعیت بدنی خاص هنگام سیگار کشیدن عادت می‌کنند. این رفتارها و الگوهای حرکتی خود به نوعی اعتیادآور می‌شوند.
۴. عوامل محیطی و ژنتیکی
شرایط محیطی مانند داشتن دوستان یا خانواده سیگاری، دیدن تصاویر مرتبط با سیگار در رسانه‌ها و عوامل ژنتیکی نیز در گرایش به اعتیاد نیکوتین نقش دارند.
بنابراین، اعتیاد به نیکوتین از ترکیبی از وابستگی‌های فیزیکی، روانی، رفتاری و عوامل محیطی و ژنتیکی ناشی می‌شود که باعث می‌شود فرد نتواند به راحتی مصرف دخانیات را متوقف کند.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر اعتیاد به نیکوتین هستند؟
هر فردی که از محصولات تنباکو استفاده می‌کند در خطر اعتیاد به نیکوتین قرار دارد. بهترین راه برای پیشگیری از اعتیاد به نیکوتین، پرهیز کامل از مصرف تنباکو است.
با این حال، عوامل خاصی می‌توانند خطر ابتلا به اعتیاد به نیکوتین را در افراد افزایش دهند. برای مثال، کسانی که سابقه خانوادگی اعتیاد به نیکوتین دارند و کسانی که در خانواده‌هایی بزرگ شده‌اند که در آن تنباکو مصرف می‌شود، احتمال بیشتری دارد که خودشان شروع به سیگار کشیدن کنند و متعاقباً معتاد شوند.
علاوه بر این، هر چه جوان‌تر سیگار کشیدن را شروع کند، خطر ادامه مصرف دخانیات در بزرگسالی بیشتر می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که ۸۰ درصد از سیگاری‌ها برای اولین بار در سن ۱۸ سالگی سیگار را امتحان کردند.
شروع سیگار کشیدن در سنین پایین احتمال وابستگی را در آینده افزایش می‌دهد. انجمن پزشکی اعتیاد آمریکا خاطرنشان می‌کند که اعتیاد به نیکوتین در بین افرادی که در بزرگسالی شروع به سیگار کشیدن می‌کنند کمتر رایج است.
علاوه بر این، افرادی که از الکل یا مواد مخدر سوء استفاده می‌کنند، یا دارای شرایط سلامت روانی هستند، در مقایسه با جمعیت عمومی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به وابستگی به نیکوتین هستند.
به طور خلاصه، در حالی که هر فردی می‌تواند از طریق مصرف تنباکو به نیکوتین معتاد شود، برخی از عوامل ژنتیکی، محیطی و رفتاری می‌توانند این خطر را تشدید کنند. اجتناب از تمام محصولات دخانی مؤثرترین راه برای جلوگیری از این اعتیاد قدرتمند است.
چگونه می‌توانیم بفهمیم که به نیکوتین اعتیاد داریم؟
اگر مطمئن نیستید که به نیکوتین اعتیاد دارید یا خیر، می‌توانید با پزشک یا سایر ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی خود صحبت کنید. آنها می‌توانند به شما در ارزیابی علائمتان و تعیین اینکه آیا به نیکوتین اعتیاد دارید یا خیر، کمک کنند.
همچنین می‌توانید با انجام یک تست آنلاین غربالگری اعتیاد به نیکوتین، به صورت آنلاین خودتان را ارزیابی کنید. این تست‌ها می‌توانند به شما کمک کنند تا بفهمید آیا در معرض خطر اعتیاد به نیکوتین هستید یا خیر.
روش های درمانی
غلبه بر وابستگی فیزیکی به نیکوتین می‌تواند بسیار دشوار باشد. برای ترک موفقیت آمیز، باید تلاش‌های هماهنگی برای تغییر رفتارها و روال‌های ریشه دار انجام داد. خوشبختانه، گزینه‌های درمانی زیادی برای اعتیاد به نیکوتین از جمله داروهای تجویزی، درمان جایگزین نیکوتین و گروه‌های حمایتی وجود دارد.
۱. داروها
برخی از داروها می‌توانند به مدیریت هوس و علائم ترک سیگار در هنگام ترک سیگار کمک کنند. یکی از گزینه‌ها، درمان جایگزین نیکوتین (NRT) از طریق چسب‌ها، لثه‌ها، قرص‌ها، اسپری‌های بینی یا استنشاق‌ها است. NRT سطح پایینی از نیکوتین را بدون سایر مواد شیمیایی مضر موجود در دود تنباکو به بدن می‌رساند. این به شما امکان می‌دهد تا به تدریج نیکوتین را به روشی کنترل شده از بین ببرید.
داروهای غیر نیکوتینی مانند داروهای ضد افسردگی خاص نیز می‌توانند تجویز شوند. اینها با تأثیر بر سطح دوپامین در مغز برای بهبود خلق و خو و کاهش هوس عمل می‌کنند.
۲. گروه های پشتیبانی
چه به صورت آنلاین و چه حضوری، پیوستن به یک گروه پشتیبانی می‌تواند ابزار و انگیزه ارزشمندی برای ترک اعتیاد به نیکوتین فراهم کند. گروه‌ها راهبردهای مقابله را آموزش می‌دهند، از همسالانی که با چالش‌های مشابهی روبرو هستند تشویق می‌کنند و حس اجتماعی را ایجاد می‌کنند.
۳. مراقبت در منزل
بسیاری از درمان‌های اعتیاد به نیکوتین شامل مدیریت علائم ترک و ایجاد مکانیسم‌های مقابله‌ای سالم‌تر در خانه است. سعی کنید این نکات را اجرا کنید:
– به طور منظم تمرین کن
– دست/دهان را با تنقلات ترد مشغول نگه دارید
– تمام محصولات تنباکو را از محیط خود حذف کنید
– از محرک‌هایی مانند قرار گرفتن در کنار سایر افراد سیگاری خودداری کنید
– رژیم غذایی مغذی داشته باشید
– انتظارات واقع بینانه را برای سفر ترک خود تنظیم کنید
– نقاط عطف کوچک را با پاداش جشن بگیرید
۳. درمان های جایگزین
برخی از افراد رویکردهای مکمل را برای مدیریت میل به نیکوتین مفید می‌دانند، مانند هیپنوتیزم درمانی، طب سوزنی، داروهای گیاهی یا رایحه درمانی. با این حال، ایمنی و اثربخشی این روش ها به تحقیقات بیشتری نیاز دارد.
سخن پایانی
اعتیاد به نیکوتین یک بیماری پیچیده است که هم شامل عوامل فیزیکی و هم روانی می‌شود. این بیماری با علائم متعددی از جمله ولع شدید و غیر قابل کنترل برای نیکوتین، از دست دادن کنترل بر مصرف، ادامه مصرف علی‌رغم عواقب منفی، علائم ترک، وابستگی فیزیکی و وابستگی روانی مشخص می‌شود.
ترک سیگار می‌تواند دشوار باشد، اما با کمک و حمایت مناسب، امکان‌پذیر است. اگر با اعتیاد به نیکوتین دست و پنجه نرم می‌کنید، منابع زیادی برای کمک به شما در ترک سیگار و حفظ سلامتی‌تان در دسترس است.
به یاد داشته باشید که ترک سیگار هرگز دیر نیست. حتی اگر سال‌هاست که سیگار می‌کشید، ترک آن فواید قابل توجهی برای سلامتی شما خواهد داشت. با برداشتن اولین قدم برای ترک سیگار، می‌توانید زندگی سالم‌تر و طولانی‌تری برای خود رقم بزنید.
