کبد چرب الکلی (ALD) شایع‌ترین عارضه‌ی سوءمصرف الکل و یک مشکل بهداشتی در سراسر جهان است که به ویژه در جوامع غربی دیده می‌شود. این عارضه، در صورتی که مداخلات و درمان‌های لازم انجام نشود علاوه بر آسیب‌هایی که به بدن فرد وارد می‌کند، میتواند به مرور منجربه بروز سایر مشکلات جدی‌تر مانند سیروز و سرطان کبد شود.
کبد دومین عضو بزرگ بدن است. این ارگان به بدن کمک می‌کند تا غذا را هضم کرده، انرژی را ذخیره کند و سموم را از بین ببرد. بیماری کبد چرب شرایطی است که چربی در کبد شما جمع می‌شود و به طور کلی دو نوع اصلی کبد چرب وجود دارد:
- بیماری کبد چرب غیر الکلی
- بیماری کبد چرب الکلی
در این مطلب می‌خواهیم به بیماری کبد چرب الکلی، مراحل و علائم آن بپردازیم، برای آشنایی با این عارضه با کلینیک ترک اعتیاد طلوعی دیگر همراه باشید.
کبد چرب الکلی چیست؟
بهتر است ابداً با کبد شوخی نکنید، چرا که کبد یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین اعضای بدن است که بیش از پانصد وظیفه‌ی مختلف را به عهده دارد. تصفیه‌ی خون، ذخیره کردن چربی‌ها و ساخت برخی هورمون‌ها از اصلی‌ترین عملکردهای کبد هستند.
کبد چرب به عنوان استئاتوز کبدی نیز شناخته می‌شود و زمانی این بیماری به وجود می‌آید که چربی‌ها در کبد جمع شوند. وجود مقادیر کم چربی در کبد طبیعی است، اما مصرف بیش از حد آن میتواند به یک مشکل سلامتی تبدیل شود.
در کسانی که الکل مصرف می‌کنند، این اندام کبد است که خون آلوده به الکل را تصفیه می‌کند. این کار باعث آسیب دیدن کبد و جمع شدن سموم در آن می‌شود و کبد با هر بار مصرف الکل مقداری آسیب می‌بیند.
در نتیجه بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) به علت مصرف مداوم و بیش از اندازه الکل اتفاق می‌افتد. در افرادی که زیاد الکل نمی‌نوشند، این بیماری به عنوان بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) شناخته می‌شود.
خوشبختانه یکی از توانایی‌های کبد بازسازی بافت آسیب دیده است. اما اگر مصرف الکل طولانی مدت یا زیاد باشد، آسیب کبدی آن‌قدر زیاد می‌شود که دیگر قابل جبران نیست. به آسیب دیدن کبد در مدت طولانی سیروز کبدی گفته می‌شود.
به طور کلی می‌توان گفت، سوءمصرف الکل از شایع‌ترین علت‌های آسیب به اندام کبد است. در آمریکا تقریباً بیست درصد از پیوندهای کبد مربوط به بیماری‌های ناشی از مصرف الکل است. اعتیاد به الکل سومین دلیل شایع پیوند کبد پس از هپاتیت C مزمن و سرطان کبد است.
فرایند ایجاد کبد چرب به این صورت است که کبد شما بیشتر الکلی را که می‌نوشید تجزیه می‌کند و از این طریق الکل میتواند از بدن خارج شود. اما روند تجزیه آن میتواند مواد مضری را در کبد ایجاد کند.
این مواد می‌توانند به سلول‌های کبد آسیب وارد کرده، التهاب را تقویت و دفاع طبیعی بدن را تضعیف کند. هرچه الکل بیشتری بنوشید، به کبد آسیب بیشتری می‌رسانید.
در حقیقت بیماری کبد چرب الکلی اولین مرحله از بیماری کبد مرتبط با الکل است. مراحل بعدی و پیشرفته این بیماری هپاتیت الکلی و سیروز است و در موارد شدید، این اسکار میتواند منجر به نارسایی کبد شود.
علت بیماری کبد چرب الکلی چیست؟
در بیماری کبد چرب، چربی اضافی در سلول‌های کبدی ذخیره شده و در آنجا تجمع پیدا می‌کند. دلایل متفاوتی میتواند باعث جمع شدن چربی در کبد شود. نوشیدن بیش از حد الکل میتواند باعث کبد چرب الکلی یا AFLD شود.
در واقع مصرف زیاد الکل میتواند فرایندهای متابولیک خاصی را در کبد تغییر دهد. برخی از این محصولات متابولیک می‌توانند با اسیدهای چرب ترکیب شده و باعث ایجاد انواع چربی‌هایی شده که می‌توانند در کبد انباشته شوند.
تمام بیماری‌های کبدی مرتبط با الکل ناشی از اثرات سمی الکل (اتانول) و محصولات تجزیه آن استالدئید و استات بر بافت کبد است. کبد چرب در ابتدا ایجاد می‌شود و در نهایت آسیب شدیدتر منجر به هپاتیت الکلی و در نهایت سیروز کبدی می‌شود.
علاوه بر میزان مصرف الکل و مدت زمان مصرف الکل، عوامل دیگری نیز بر شدت آسیب کبد چرب الکلی تأثیر می‌گذارند. این عوامل عبارت‌اند از:
- عوامل مختلف ارثی
- دارو: داروهای بالقوه آسیب‌رسان به کبد مانند پاراستامول، برخی آنتی‌بیوتیک‌ها
- رژیم غذایی: بعضی از رژیم‌های غذایی مانند مصرف مقادیر زیادی اسیدهای چرب غیراشباع، کمبود فروکتوز یا پروتئین
- جنسیت: زنان بسیار بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلا به کبد چرب الکلی هستند، زیرا محتوای کمتری از یک آنزیم خاص در پوشش معده و کبد آنها (الکل دهیدروژناز) دارند. به دلیل این کمبود نسبی آنزیم، زنان نمی‌توانند الکل را به سرعت مردان متابولیزه کنند.
- بیماری‌های همراه: از جمله نارسایی قلبی، تجمع آهن در کبد (هموکروماتوز یا بیماری ذخیره آهن) و هپاتیت B، C و D.
علائم بیماری کبد چرب الکلی
چه بیماری کبد چرب غیر الکلی و چه بیماری کبد چرب الکلی هر دو اغلب بیماری خاموشی هستند که علائم کمی دارند و یا ندارند. اگر علائمی دارید، ممکن است احساس خستگی یا ناراحتی در سمت راست بالای شکم داشته باشید.
هرچه مصرف الکل بیشتر ادامه پیدا کند آسیب کبدی ناشی از آن شدیدتر و علائم بالینی نیز مشهودتر می‌شوند. شایع‌ترین علائم کبد چرب الکلی عبارت‌اند از:
- تب و لرز
- کاهش وزن شدید
- خارش شدید پوست
- آسیت؛ تجمع مایعات در شکم
- خم شدن و رشد دایره‌ای ناخن‌ها
- حساسیت بیشتر به الکل و مواد مخدر
- مشاهده‌ی خون در استفراغ و مدفوع
- افزایش خون‌ریزی و کبود شدن پوست
- خستگی عمومی و از بین رفتن بافت ماهیچه
- زردی (یرقان)؛ زرد شدن پوست و سفیدی چشم
- اِدِم، ورم یا خیز؛ متورم شدن اندام‌های بدن، خصوصاً در پایین‌تنه
معمولاً علائم کبد چرب الکلی فقط در مراحل پیشرفته بروز پیدا می‌کند. به همین علت به محض مشاهده‌ی علائم گفته شده با دکتر مشورت کنید.
مراحل کبد چرب الکلی
به طور کلی می‌توان گفت، هر بیماری کبدی ناشی از مصرف الکل چهار مرحله‌ی اصلی دارد:
- مرحله‌ی اول: بیماری کبد چرب الکلی
به خاطر نوشیدن حجم زیادی از نوشیدنی‌های الکلی، اسیدهای چرب در کبد جمع می‌شوند. این حالت به علت نوشیدن مقدار زیادی الکل در مدت زمان کوتاه اتفاق می‌افتد.
طوری که ممکن است حتی طی یک هفته نوشیدن الکل نیز ایجاد شود. با قطع کردن مصرف الکل، مرحله‌ی اول کبد چرب الکلی در اکثر افراد برگشت‌پذیر و قابل باز گشت است.
- مرحله‌ی دوم: هپاتیت الکلی
ادامه‌دار شدن مصرف الکل باعث التهاب بافت کبد می‌شود و هپاتیت اصطلاحی برای ملتهب و متورم شدن کبد است. نوشیدن الکل به مدت بسیار طولانی، یا مصرف بسیار شدید الکل در مدت زمان کوتاه میتواند منجر به هپاتیت الکلی شود.
خوشبختانه احتمال بهبود کبد و برطرف شدن آسیب کبد با قطع مصرف الکل در این مرحله نیز امکان‌پذیر است.
- مرحله‌ی سوم: فیبروز کبدی
جمع شدن بعضی از پروتئین‌های خاص در کبد باعث ایجاد بیماری مزمنی به نام فیبروز کبدی می‌شود. فیبروز خفیف برگشت‌پذیر و قابل درمان است؛ اما تداوم فیبروز و التهاب کبد میتواند منجر به سرطان کبد شود.
- مرحله‌ی چهارم: سیروز کبدی
در نهایت اگر التهاب کبد طولانی مدت ادامه داشته باشد، به کبد آسیب زده و باعث ایجاد سیروز کبدی می‌شود. سیروز کبدی اختلال بسیار خطرناکی است که میتواند باعث مرگ شود.
این مرحله از آسیب کبد برگشت‌پذیر و قابل درمان نیست و قطع مصرف الکل فقط از آسیب جدی‌تر جلوگیری می‌کند. اگر سیروز کبد خفیف باشد ترک الکل در دراز مدت به بهبود شرایط کبد کمک می‌کند. اما اگر سیروز شدید باشد، ممکن است فرد به پیوند کبد نیاز پیدا کند و بدون پیوند کبد جان خود را از دست بدهد.
چه کسی در معرض بیماری کبد چرب الکلی است؟
بیماری کبد چرب الکلی فقط در کسانی که در مصرف مشروبات الکلی افراط می‌کنند، به ویژه افرادی که مدت طولانی الکل می‌نوشند، رخ می‌دهد. این خطر مخصوصاً در زنان، افرادی که چاق‌اند یا دارای جهش ژنتیکی خاصی هستند، بیشتر است.
