داروی آرامبخش دسته‌ای از داروهایی است که آثار آرامبخش و رخوت آور دارند و معمولاً برای افرادی که مضطرب و نگران بوده و دچار افسردگی باشند تجویز می‌شوند.
این داروها معمولاً توسط متخصصان روانپزشکی تجویز می‌شوند و می‌توانند به کاهش علائم و بهبود سلامت کلی کمک کنند. برخی از داروهای رایج تجویز شده برای این اختلالات شامل تریازولام، نیترازپام، دیازپام، کلونازپام و لورازپام هستند.
استفاده از داروهای ضد استرس و ضد اضطراب برای دوره‌های کوتاه یا گاه به گاه توصیه می‌شود، چرا که مصرف طولانی مدت این داروها می‌تواند اعتیادآور باشد.
داروی آرامبخش چیست؟
داروهای آرامبخش، دسته‌ای از داروها هستند که اثرات آرامبخش و رخوت آور دارند و معمولاً برای افرادی که مضطرب و نگران بوده و دچار افسردگی باشند تجویز می‌شوند.
این داروها با افزایش فعالیت GABA، یک انتقال‌دهنده عصبی مهاری در مغز، اثر خود را می‌گذارند. GABA فعالیت سلول‌های عصبی را کاهش می‌دهد و باعث آرامش و خواب‌آلودگی می‌شود.
انواع داروهای آرام بخش ممکن است با نام‌های دیگری مثل داروهای تضعیف کننده سیستم عصبی مرکزی (CNS)، داروهای ضد اضطراب، آرام بخش‌ها و خواب‌آور نیز شناخته شوند.
داروهای آرامبخش یا ضد اضطراب برای کاهش اضطراب، ترس، نگرانی و تنش استفاده می‌شوند. این داروها به عنوان یکی از انواع داروهای روانپزشکی شناخته می‌شوند و برای درمان اختلالات اضطرابی مانند اختلال اضطراب عمومی، اختلال اضطراب اجتماعی، اختلال استرس پس از سانحه و اختلال وسواس فکری-عملی استفاده می‌شوند.
داروهای آرامبخش معمولاً به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند، بنزودیازپین‌ها و غیر بنزودیازپین‌ها. بنزودیازپین‌ها مانند دیازپام (والیوم) و لورازپام (آتیوان) عمدتاً برای درمان اختلالات اضطرابی کوتاه مدت استفاده می‌شوند.
در حالی که غیر بنزودیازپین‌ها مانند بوسپیرون (بوسپار) و دولوکستین (سرترالین) برای درمان اختلالات اضطرابی بلند مدت مورد استفاده قرار می‌گیرند. آرامبخشها از نظر میزان اثربخشی به دو دسته تقسیم می‌شوند که عبارت‌اند از:
- آرام‌بخش‌های کوتاه اثر: این داروها در عرض چند ساعت اثر خود را می‌گذارند و مدت زمان اثر آنها کوتاه است. از جمله آرام‌بخش‌های کوتاه اثر می‌توان به دیازپام، آلپرازولام و زولپیدم اشاره کرد.
- آرام‌بخش‌های طولانی اثر: این داروها مدت زمان اثر طولانی‌تری دارند و معمولاً برای درمان اختلالات اضطرابی مزمن استفاده می‌شوند. از جمله آرام‌بخش‌های طولانی اثر می‌توان به کلونازپام، لورازپام و تریازولام اشاره کرد.
مصرف داروهای آرامبخش باید تحت نظر پزشک باشد و باید به دقت دستورات پزشک را رعایت کرد. همچنین، باید توجه داشت که مصرف بیش از حد این داروها می‌تواند عوارض جانبی جدی مانند خواب آلودگی، افزایش خطر اعتیاد و کاهش توانایی تمرکز و حافظه را به همراه داشته باشد.
مصرف آرامبخشها و قرص‌های ضد استرس برای همه افراد مناسب نیست و بدون نسخه پزشکی توصیه نمی‌شود. مصرف این داروها باید توسط پزشک تجویز شود و باید با توجه به وضعیت فیزیکی و روانی فرد، نوع اختلالی که دارد و تداخل دارویی با داروهای دیگر تعیین شود.
همچنین، مصرف طولانی مدت این داروها می‌تواند اعتیادآور باشد و برای دوره‌های کوتاه یا گاه به گاه توصیه می‌شود. به همین دلیل، قبل از مصرف هر گونه داروی آرامبخش، باید با پزشک خود مشورت کنید.
انواع داروی آرامبخش
درمان اختلالات روانی مانند اضطراب، استرس و افسردگی با استفاده از داروهای آرامبخش ممکن است. برخی از داروهای رایج تجویز شده برای این اختلالات شامل تریازولام، نیترازپام، دیازپام، کلونازپام و لورازپام هستند.
همچنین، مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) نیز به عنوان داروهای ضد افسردگی تجویز می‌شوند. داروهای آرامبخش به دو دسته اصلی بنزودیازپین‌ها و غیر بنزودیازپین‌ها تقسیم می‌شوند. در زیر به توضیح این دو دسته دارویی می‌پردازیم:
- بنزودیازپین‌ها:
نزودیازپین که شایع‌ترین نوع آرامبخش هستند. این داروها به سرعت اثر می‌کنند و مدت زمان اثر آنها کوتاه است. این دسته دارویی شامل داروهایی مانند دیازپام (والیوم)، لورازپام (آتیوان)، کلونازپام (ترانکویلیزر) و آلپرازولام (زاناکس) است. این داروها برای درمان اختلالات اضطرابی کوتاه مدت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
آرام‌بخش‌های بنزودیازپین‌ها با افزایش فعالیت ماده گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) و اتصال به گیرنده‌های بنزودیازپین در مغز، باعث کاهش فعالیت عصبی و ایجاد آرامش و خواب آلودگی می‌شوند.
این امر منجر به ایجاد احساس آرامش، کاهش اضطراب و استرس و بهبود خواب می‌شود. از جمله آرام‌بخش‌های بنزودیازپین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دیازپام (والیوم)
- آلپرازولام (زاناکس)
- کلونازپام (کلونوپین)
- لورازپام (آتیوان)
- اگزازپام (سراکس)
- کلردیازپوکسید (لیبریوم)
- کلروازپات (ترانکسن)
- غیر بنزودیازپین‌ها:
آرام‌بخش‌های غیر بنزودیازپین که اثرات مشابه آرام‌بخش‌های بنزودیازپین را دارند، اما به کندی اثر می‌کنند و مدت زمان اثر آنها طولانی‌تر است.
این دسته دارویی شامل داروهایی مانند بوسپیرون (بوسپار)، دولوکستین (سرترالین) و هیدروکسی‌زین (ویستریل) است. این داروها برای درمان اختلالات اضطرابی بلند مدت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
غیر بنزودیازپین‌ها با تأثیر بر سیستم‌های شیمیایی مغزی مانند سروتونین، نوراپی‌نفرین و دوپامین، باعث کاهش اضطراب و افزایش خلق و خوی می‌شوند.
آرام‌بخش‌های غیر بنزودیازپین با مکانیسم‌های مختلفی عمل می‌کنند. برخی از آنها با مهار گیرنده‌های گابا در مغز باعث کاهش فعالیت سیستم عصبی مرکزی می‌شوند. برخی دیگر با اثر بر گیرنده‌های هیستامین باعث بهبود خواب می‌شوند.
مصرف هر دسته از داروهای آرامبخش باید تحت نظر پزشک باشد و باید به دقت دستورات پزشک را رعایت کرد. همچنین، باید توجه داشت که مصرف بیش از حد این داروها می‌تواند عوارض جانبی جدی مانند خواب آلودگی، افزایش خطر اعتیاد و کاهش توانایی تمرکز و حافظه را به همراه داشته باشد.
از جمله آرام‌بخش‌های غیر بنزودیازپین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- زولپیدم (Ambien)
- زبق‌آور (Sonata)
- اتانزولام (Restoril)
- گابابنتین (Neurontin)
- پرگابالین (Lyrica)
- ممانتین (Namenda)
موارد مصرف داروهای آرامبخش
موارد مصرف داروهای آرامبخش عبارت‌اند از:
- درمان اختلالات اضطرابی: داروهای آرامبخش برای درمان اختلالات اضطرابی مانند اضطراب عمومی، اضطراب اجتماعی و اختلال پانیک استفاده می‌شوند. این داروها می‌توانند به کاهش علائم اضطراب مانند تنش، نگرانی، بی‌قراری و حملات پانیک کمک کنند.
- درمان اختلالات خواب: داروهای آرامبخش برای درمان اختلالات خواب مانند بی‌خوابی استفاده می‌شوند. این داروها می‌توانند به بهبود کیفیت خواب و کاهش بیدار شدن‌های مکرر در طول شب کمک کنند.
- کاهش اضطراب و استرس قبل از جراحی یا سایر اقدامات پزشکی: داروهای آرامبخش برای کاهش اضطراب و استرس قبل از جراحی یا سایر اقدامات پزشکی استفاده می‌شوند. این داروها می‌توانند به کاهش تنش و نگرانی و بهبود آرامش بیمار کمک کنند.
عوارض داروهای آرامبخش
عوارض جانبی داروهای آرامبخش عبارت‌اند از:
- خواب‌آلودگی: خواب‌آلودگی یکی از شایع‌ترین عوارض جانبی داروهای آرامبخش است. این عارضه می‌تواند در فعالیت‌های روزانه مانند رانندگی، کار با ماشین‌آلات سنگین و مطالعه اختلال ایجاد کند.
- گیجی: گیجی و سرگیجه از دیگر عوارض جانبی داروهای آرامبخش هستند. این عوارض می‌توانند باعث افتادن و آسیب‌دیدگی شوند.
- ضعف: ضعف و خستگی از عوارض جانبی دیگر داروهای آرامبخش هستند. این عوارض می‌توانند در انجام فعالیت‌های روزمره اختلال ایجاد کنند.
- کاهش تمرکز: کاهش تمرکز و حافظه از عوارض جانبی دیگر داروهای آرامبخش هستند. این عوارض می‌توانند در یادگیری و انجام کارهای پیچیده اختلال ایجاد کنند.
- اختلال در هماهنگی حرکتی: اختلال در هماهنگی حرکتی از عوارض جانبی دیگر داروهای آرامبخش هستند. این عارضه می‌تواند باعث افتادن و آسیب‌دیدگی شوند.
- مشکلات گوارشی: مشکلات گوارشی مانند یبوست و حالت تهوع از عوارض جانبی دیگر داروهای آرامبخش هستند.
- وابستگی و اعتیاد: وابستگی و اعتیاد از عوارض جانبی جدی داروهای آرامبخش هستند. وابستگی می‌تواند باعث شود که فرد برای احساس آرامش به مصرف دارو وابسته شود و ترک آن دشوار باشد. اعتیاد می‌تواند عواقب جدی مانند مشکلات تنفسی، تشنج و حتی مرگ داشته باشد. برای جلوگیری از وابستگی، باید مصرف دارو را به تدریج قطع کنید.
- اختلال در تصمیم‌گیری: داروهای آرامبخش می‌توانند باعث اختلال در قضاوت و تصمیم‌گیری شوند. بنابراین، در صورت مصرف این داروها، از انجام فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند، مانند رانندگی، کار با ماشین‌آلات سنگین یا تصمیم‌گیری‌های مهم، خودداری کنید.
- تداخل دارویی: داروهای آرامبخش می‌توانند با سایر داروها، مانند داروهای ضد افسردگی، ضد تشنج و داروهای ضد درد، تداخل داشته باشند. بنابراین، در صورت مصرف سایر داروها، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
نکات مهم
در صورت مصرف داروهای آرامبخش، باید نکات زیر را رعایت کنید:
- فقط طبق دستور پزشک مصرف کنید. مصرف بیش از حد دارو می‌تواند عوارض جانبی جدی داشته باشد.
- از مصرف سایر داروها بدون مشورت با پزشک خودداری کنید. برخی از داروها می‌توانند با داروهای آرامبخش تداخل داشته باشند و عوارض جانبی خطرناکی ایجاد کنند.
- از رانندگی و کار با ماشین‌آلات سنگین خودداری کنید. خواب‌آلودگی یکی از عوارض جانبی شایع داروهای آرامبخش است که می‌تواند باعث حوادث خطرناک شود.
- در صورت بروز عوارض جانبی جدی، به پزشک مراجعه کنید. برخی از عوارض جانبی داروهای آرامبخش مانند وابستگی و اعتیاد می‌توانند جدی باشند و نیاز به درمان فوری دارند.
