رفتار درمانی شناختی (CBT) و کاربردهای آن در درمان مشکلات روانی و اعتیاد

رفتار درمانی شناختی CBT دارای ویژگی‌های مرتبطی است که قبل از استفاده از آن باید مورد توجه قرار گیرد. این ویژگی‌ها عبارت‌اند از:

1. کوتاه‌مدت بودن این نوع درمان
2. مؤثر بودن CBT
3. نیاز به ساختار و هدایت درمان
4. انعطاف‌پذیری CBT
5. تلاش مشترک بیمار و روان‌شناس
6. بر اساس یک مدل آموزشی قرار داشتن

CBT از نظر روانشناسی بر این ایده است که بیشتر واکنش‌ها و رفتارها قابل یادگیری هستند و هدف آن این است که رفتارهای ناسازگار شناسایی شود و روش‌های جدیدی برای مقابله با آنها اتخاذ شود.

• کوتاه‌مدت است

این نوع درمان (رفتار درمانی شناختی CBT) کوتاه‌مدت است. بهبود موفقیت آمیز درمان طی چند هفته به سرانجام نمی‌رسند، بلکه به ماه‌ها زمان نیاز دارند. با این حال در CBT واجد خصوصیتی است که درمان‌های رسمی فاقد آن هستند.

به این معنی که بر خلاف روش‌های درمانی دیگر که انتهایی برای درمان ندارند، CBT دارای یک ساختار مشخص و محدود است که به بیمار کمک می‌کند تا اهداف خود را تعیین کرده و به دست آوردن آنها را به صورت مداوم پیگیری کند.

این ساختار واضح کمک می‌کند تا بیماران بهبود خود را درک کرده و به مرور زمان مهارت‌هایی را کسب کنند که به آنها کمک می‌کند تا با مشکلاتشان برخورد کنند و زندگی بهتری را تجربه کنند.

• مؤثر است

از آنجا که CBT مؤثر است، این روش درمانی در میان درمان‌های جایگزین جذاب است، زیرا در مدت نسبتاً کوتاه مدت مؤثر واقع می‌شود. شواهد تجربی قاطع و مطالعات بالینی دقیق نشان داده‌اند که CBT می‌تواند بهبود قابل توجهی در افرادی که با اضطراب، افسردگی، اختلالات خوردن، اعتیاد و دیگر مشکلات روانی مواجه هستند، ایجاد کند.

این روش درمانی به عنوان یکی از ابزارهای اصلی در مداخله‌های روان‌درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌تواند به عنوان یک راهکار مؤثر برای مشکلات روانی در نظر گرفته شود.

• ساختارمند است

هر جلسه با دستور کار، مفاهیم یا تکنیک‌های خاصی شروع می‌شود. تمرکز درمان شناختی رفتاری بر روی هدف مراجعه کننده است و نه اهدافی که درمانگر فکر می‌کند باید باشد.

مراجعه کننده با وابستگی خود مبارزه کرده و اهداف خود را به روان‌شناس می‌گوید، سپس روان‌شناس آنها را به دست آوردن این اهداف هدایت می‌کند.

• انعطاف‌پذیر است

رفتار درمانی شناختی CBT اساساً انعطاف‌پذیر است. انعطاف‌پذیری نقش اساسی در درمان شناختی رفتاری دارد و اثربخشی آن هم در جلسات فردی و هم در جلسات گروهی به دیده می‌رسد. حتی برنامه‌های سرپایی هم ممکن است از CBT بهره‌مند شوند و نتایج مثبتی را به همراه داشته باشند.

انعطاف‌پذیری در CBT به این معنی است که توانایی تطبیق و تغییر در روش‌ها و رویه‌های درمانی وجود دارد، به‌طوری که به نیازهای خاص هر فرد یا گروه بیماری پاسخ مناسب داده شود.

این انعطاف‌پذیری به معنی این است که مداخله‌های درمانی می‌توانند با توجه به پیشرفت و تغییرات در وضعیت فرد تغییر کنند و بهبود مستمر را تضمین کنند.

به عنوان مثال، اگر یک روش درمانی خاص برای یک فرد به نتیجه مطلوب نرسید، متخصص CBT می‌تواند رویه‌ها و روش‌های دیگری را برای بهبود وضعیت فرد استفاده کند. این انعطاف‌پذیری از CBT باعث می‌شود که این روش درمانی مناسب برای مداخله در انواع مختلف مشکلات روانی و رفتاری باشد.

• تلاشی مشترک

CBT یک روش نیست که فقط به شرکت منفعل یکی از دو طرف درمان (روان‌شناس و بیمار) نیاز داشته باشد. بیمار باید آنچه را می‌خواهد به اشتراک بگذارد و درمانگر در دستیابی به این اهداف به او کمک خواهد کرد.

بیمار نگرانی‌هایش را بازگو می‌کند، می‌آموزد و این آموخته‌ها را به عمل می‌رساند و روان‌شناس نیز برای ارائه راه‌حل‌های مبتنی بر شواهد و اطلاعات علمی به بیمار ارائه می‌دهد.

این نوع همکاری فعال بین دو طرف، باعث می‌شود تا روند درمان بهبودی بیشتری داشته باشد و بیمار بتواند بهترین نتیجه را از درمان CBT به دست آورد.

• CBT بر مبنای یک مدل آموزشی قرار دارد

درمان روانشناسی باور دارد که بیشتر واکنش‌های عاطفی و رفتارها قابل یادگیری هستند. هدف این درمان این است که رفتارهای ناسازگار را شناسایی کرده و آنها را تغییر دهیم و به جای آن از روش‌های جدید برای مقابله با عوامل محرک استفاده کنیم تا در آینده رفتار سالم‌تری داشته باشیم. CBT به دلیل عناصر آموزشی‌اش حتی در طول یک برنامه کوتاه مدت می‌تواند تغییرات درازمدتی را به همراه دارد.

این درمان بر این اصل تأکید دارد که فرد می‌تواند با یادگیری مهارت‌های جدید و تغییر الگوهای فکری خود، بهبودی قابل ملاحظه‌ای در زندگی خود ایجاد کند. به عنوان مثال، افرادی که از اضطراب یا افسردگی رنج می‌برند، می‌توانند از طریق CBT یاد بگیرند که چگونه با افکار منفی و احساسات ناخوشایند خود مقابله کنند و به جای آن از روش‌های سازنده‌تر برای مدیریت احساسات خود استفاده کنند.