اعتیاد چه به الکل، چه مواد مخدر صنعتی یا داروهای نسخه‌ای، پدیده‌ای پزشکی و روان‌شناختی است که نه فقط فرد بلکه خانواده و جامعه را درگیر می‌کند. تشخیص به‌موقع مصرفِ مشکل‌آفرین، شرط اصلی جلوگیری از پیشرفت وابستگی و آغاز درمان است.
این راهنما، ویژهٔ مخاطبان کلینیک ترک اعتیاد طلوعی دیگر، بهترین مرکز ترک اعتیاد تهران، نوشته شده تا والدین، همسران و دوستان بتوانند علائم هشدار را بشناسند، روش‌های علمیِ تأیید اعتیاد را درک کنند و در صورت لزوم بدانند چگونه با فرد مصرفکننده وارد گفت‌وگو شوند و برای کمک حرفه‌ای اقدام کنند.
چطور بفهمیم که یک نفر معتاد است؟
هیچ تک‌علامتی به‌تنهایی اعتیاد را ثابت نمی‌کند؛ نورولوژی، ژنتیک، محیط و سلامت روانِ فرد همگی نقشی پیچیده دارند. قطعی‌ترین ابزار، انجام آزمایش‌های تخصصیِ تشخیص مواد است.
⚠️ بااین‌حال، مشاهدهٔ هم‌زمان چند علامت فیزیکی و رفتاری به‌عنوان «پرچم قرمز» عمل می‌کند و نشان می‌دهد زمان آن رسیده که فرد، زیر نظر کارشناس ترک اعتیاد یا دکتر فوق تخصص ترک اعتیاد، آزمایش بدهد. در ادامه ابتدا این علائم را مرور می‌کنیم و سپس انواع تست‌ها و دقت هریک را توضیح می‌دهیم.
علائم ظاهری و فیزیکی شخص معتاد
بدن نخستین جایی است که به مصرف مداوم مواد واکنش نشان می‌دهد؛ تغییر رنگ پوست، نوسان وزن یا رد تزریق معمولاً پیش از آنکه خود فرد اعتیاد را بپذیرد، به چشم اطرافیان می‌آید. ازآنجاکه هر گروه دارویی اثر خاصی بر سوخت‌وساز، عروق و دستگاه عصبی دارد، مجموعه‌ای از نشانه‌های ظاهری میتواند؛ مانند کارت ویزیت، نوع ماده را فاش کند.
📌 شناخت این علائم، خانواده و درمانگران را قادر می‌سازد مصرف پنهان را زودتر تشخیص دهند، آزمایش تأییدی مناسب را انتخاب کنند و از پیشرفت عوارض جبران‌ناپذیر جلوگیری نمایند.
- تغییر وزن چشمگیر
کاهش یا افزایش ناگهانی وزن یکی از نخستین نشانه‌های هشدار است. محرک‌هایی نظیر مت‌آمفتامین، کوکائین و حتی مصرف بالای نیکوتین با سرکوب شدید اشتها، افزایش سوخت‌وساز پایه و برافروختگی مداوم سیستم سمپاتیک، باعث آب‌شدن سریع تودهٔ چربی و حتی عضله می‌شوند؛ خانواده معمولاً لباس‌های گشاد شده یا برجستگی استخوانی گونه و ترقوه را زودتر از خود فرد متوجه می‌شوند.
در نقطهٔ مقابل، مصرف طولانی الکل و کانابیس غالباً با پرخوری‌های پُرکالری و کندشدن متابولیسم همراه است؛ فرد ممکن است در دو سه ماه چند سایز بزرگ‌تر شود یا دور شکم برآمده پیدا کند.
❌ هر دو الگو، همراه با تغییر ناگهانی عادات غذایی (وعده‌های حذف‌شده یا ریزه‌خواریِ مفرط) زنگ خطری برای بررسی مصرف مواد است. - چشم‌های سرخ یا مردمک غیرعادی
چشم، پنجرهٔ مغز در تشخیص مصرف مواد به‌حساب می‌آید. اُپیوئیدها با تحریک مسیر پاراسمپاتیک ساقهٔ مغز، مردمک را به اندازۀ سرسوزن تنگ می‌کنند؛ در نور عادی کلاس یا محل کار، چشمان شخص معتاد به طرز غیرطبیعی تاریک دیده میشود.
برعکس، محرک‌ها و روان‌گردان‌هایی مثل کوکائین، اکستازی و LSD خروجی سمپاتیک را بالا می‌برند و مردمک را گشاد می‌کنند؛ انعکاس نور دوربین در آن‌ها چشم‌گربه‌ای ایجاد می‌کند.
قرمزی سفیدی چشم هم به دلیل خشکی و گشادشدن عروق ملتحمه رخ می‌دهد و غالباً با سوزش یا مالش مکرر همراه است. - رد تزریق یا کبودی روی پوست
کاربرانی که مواد را وریدی تزریق می‌کنند (اُپیوئیدهای محلول، آمفتامین، کوکائین) به‌تدریج رگ‌های ساعد را تخریب می‌کنند. هر بار ورود سوزن، دیوارۀ رگ را ملتهب و شکننده کرده و خون زیرپوستی ایجاد میشود؛ ردهای خطی تیره، توده‌های کوچک سفت یا زخم‌های پوسته‌دار در مسیر رگ ظاهر میشود.
وقتی دست‌ها دیگر «قابل نشان‌دادن» نیست، تزریق به مچ پا یا کشالهٔ ران منتقل میشود و یافتن رَد در این نقاط دشوارتر اما محتمل‌تر است.
❌ مشاهدهٔ این لکّه‌ها همراه با پوشاندن مداوم بازوها در هوای گرم یا امتناع از معاینه، پرچم قرمز قدرتمندی برای مصرف تزریقی است. - بوی بدن یا تنفس غیرمعمول
متابولیت فرّار مواد از طریق ریه و عرق دفع می‌شوند و امضای بویایی ویژه‌ای می‌گذارند. مت‌آمفتامین و برخی استروئیدهای خوراکی بویی شبیه استون یا لاک‌پاک‌کن ایجاد می‌کنند که حتی با مسواک و دهان‌شویه نیز به‌سادگی نمی‌رود.
❌مصرف‌کنندگان مزمن الکل غالباً بوی تند اتیلیک دائمی دارند که صبح‌ها هم باقی است. برخی ترکیبات حلال ارگانیک یا چسب استنشاقی تنفسی با بوی شِیرین شیمیایی همراه‌اند. اگر بوی ناشناخته‌ای با تغییر ناگهانی در دفعات عطر یا آدامس خوردن دیده شود، بررسی بیشتر توصیه میشود. - لرزش دست، تعریق زیاد یا خارش پوست
فعال‌شدن بیش از حد سیستم سمپاتیک در محرک‌ها یا افت نورآدرنالین هنگام ترک اُپیوئید میتواند تکان‌های ریز انگشتان، لرزش صدا و عرق سرد کف دست را رقم بزند؛ این علائم در شرایط استرس عادی تشدید میشود.
❌اُپیوئیدها با آزادسازی هیستامین، خارش شدید و خراشیدگی‌های خطی روی بازو، صورت یا شکم ایجاد می‌کنند؛ شخص ناخودآگاه خود را می‌خاراند و زخم‌های سطحی تازه‌ای دیده میشود. تداوم این نشانه‌ها بدون علت تیروئیدی یا اضطرابی مشخص، دلیل خوبی برای توصیهٔ آزمایش است. - بی‌نظمی الگوی خواب
مواد مختلف، ساعت زیستی را کند یا تند می‌کنند. اُپیوئیدها پس از فاز سرخوشی، موج خواب و رخوت شدیدی به دنبال دارند؛ فرد وسط گفتگو سرش ناگهان می‌افتد یا روی مبل به خواب می‌رود و با صدای بلند بیدار نمی‌شود.
❌ در نقطه مقابل، آمفتامین، شیشه و کوکائین می‌توانند ۲۴ تا ۷۲ ساعت بیداری پرانرژی، حرف‌زدن سریع و کارهای نیمه‌تمام ایجاد کنند؛ سپس خستگی و خواب طولانی فرامی‌رسد. تکرار این سیکل‌های غیرطبیعی خواب و بیداری، همراه با کبودی زیر چشم یا بی‌نظمی حضور در کلاس/کار، نشانهٔ قوی مصرف محرک یا اُپیوئید است. - التهاب مزمن بینی و خونریزی مکرر سوراخ‌ها
استنشاق مداوم پودر کوکائین، کتامین یا برخی داروهای نسخه‌ای از راه بینی، مخاط ظریف و عروق سطحی حفرهٔ بینی را تخریب می‌کند. نتیجه، آب‌ریزش مکرر، گرفتگی ممتد، زخم‌های داخلی و گاهی خون‌دماغ‌های ناگهانی است؛ علامتی که با سرماخوردگی یا آلرژی طولانی اشتباه گرفته میشود؛ ولی در صورت تداوم، نشانه‌ای جدی از مصرف مکرر مواد استنشاقی است. - پوسیدگی شدید دندان و لثه
مت‌آمفتامین و شیشه با خشکی شدید دهان، اسیدی شدن بزاق و بی‌توجهی فرد به بهداشت دهان، محیطی ایده‌آل برای پوسیدگی تهاجمی مینای دندان و التهاب لثه ایجاد می‌کنند؛ لکه‌های قهوه‌ای یا سیاه‌روی مینای پیشین و شکستگی زودرس دندان‌ها، ظاهر کلاسیک این آسیب است که در عکس‌های قبل و بعدِ مصرف به‌وضوح دیده میشود. - زخم‌ها و عفونت‌های پوستی مکرر
تزریق مکرر یا خاراندن وسواسی پوست در اثر خارش ناشی از اُپیوئیدها میتواند به ایجاد جوش‌های چرکی، آبسه و حتی سلولیت منجر شود. این زخم‌ها معمولاً در محل‌های تزریق یا روی بازو و صورت ظاهر می‌شوند و چرخه‌ای از عفونت و کندی ترمیم را نشان می‌دهند که بدون مداخله پزشکی و قطع مصرف، بهبود نمی‌یابد. - سوختگی دور لب و انگشتان
دود کردن کراک، هروئین یا شیشه با پایپ‌های فلزی و فویل داغ، باعث تاول، دلمه و تغییر رنگ پوست دور دهان و نوک انگشتان میشود. این سوختگی‌های مکرر غالباً با لکه‌های قهوه‌ای یا زخم کوچک روی لب دیده می‌شوند و اغلب فرد برای پنهان‌کردن آن از ماسک یا آرایش غلیظ استفاده می‌کند. - قرمزی دائمی بینی و گونه‌ها
مصرف مزمن الکل موجب گشادشدن و پارگی مویرگ‌های سطحی پوست، به‌ویژه روی گونه و بینی میشود؛ رگ‌های عنکبوتی ظریف و سرخی دائمی که حتی در هوای خنک هم باقی می‌ماند، از علائم کلاسیک الکلیسم است و به‌مرور چهره‌ای پُررنگ و متورم (راینوفیما) ایجاد می‌کند. - زردی پوست و چشم
آسیب کبدی ناشی از مصرف سنگین الکل، استامینوفن همراه اُپیوئید یا هپاتیت ویروسیِ حاصل از تزریق مشترک، باعث تجمع بیلی‌روبین در خون و تغییر رنگ پوست و سفیدی چشم به زرد کاهی میشود. همراهی این زردی با خستگی مزمن، خارش بدن و ادرار تیره، هشداری برای بررسی فوری عملکرد کبد و احتمال مصرف مزمن مواد است.
علائم رفتاری و روان‌شناختی شخص معتاد
رفتار و روانِ فرد مصرفکننده پیش از آنکه نشانه‌های جسمی آشکار شوند، زودتر فاش می‌کند که چیزی در زیر پوست در جریان است. تغییرات خلق، افت کارکرد شغلی و تحصیلی و الگوهای ارتباطیِ تازه همگی پیامد مستقیم اثر مواد بر مدارهای دوپامینی و سروتونرژیک مغزند و معمولاً با توضیح منطقیِ ساده جور درنمی‌آیند.
شناخت این نشانه‌ها برای خانواده و دوستان حیاتی است، زیرا در بسیاری موارد می‌توان پیش از بروز آسیب‌های جسمی یا حقوقی، زنگ خطر را به صدا درآورد و مسیر مداخلهٔ تخصصی را هموار کرد.
- پارانویا و بدبینی
مصرف دُزهای بالای کوکائین، شیشه یا حشیش میتواند مدارهای دوپامینی پاداش و خطر را به هم بریزد و حس تعقیب یا توطئه ایجاد کند. فرد ممکن است پشت پنجره مراقب «دشمنان» خیالی بایستد یا گوشیِ همراه را برای شنود چِک کند.
این بدبینی افراطی روابط خانوادگی و شغلی را مسموم می‌کند و گاهی به درگیری فیزیکی پیشگیرانه می‌انجامد. نبود شواهد عینی برای تهدیدی که گزارش میشود، کلید تشخیص پارانویا است. - توهم شنوایی یا دیداری
در محرک‌های شدید و روان‌گردان‌هایی مثل LSD یا حتی محرومیت خواب ناشی از شیشه، مغز محرک‌های درونی را به‌جای واقعیت می‌پذیرد. مصرفکننده صداهایی می‌شنود که دیگران نمی‌شنوند یا سایه‌هایی می‌بیند که وجود ندارند. این توهم‌ها ممکن است خوشایند یا به‌شدت ترسناک باشند و به رفتارهای خطرناک واکنشی بینجامد. تشخیص سریع و جداسازی فرد از محیط محرک، برای پیشگیری از آسیب ضروری است. - کاهش تمرکز و حافظهٔ کوتاه‌مدت
مواد مخدر با مختل کردن انتقال‌دهنده‌های عصبی، حافظهٔ کاری را هدف می‌گیرند؛ فرد قرارهای ساده یا نام همکاران را فراموش می‌کند، وسایل را جابه‌جا می‌گذارد و به‌سختی یک گفت‌وگوی ۵ دقیقه‌ای را دنبال می‌کند. این حواس‌پرتی پیوسته بهره‌وری شغلی و تحصیلی را پایین می‌آورد و اعتماد اطرافیان را سست می‌کند. اگر فراموش‌کاری با افت نمره یا اخطار کاری همراه شود، احتمال اعتیاد بالا می‌رود. - بی‌قراری یا کندی غیرطبیعی
محرک‌ها مانند مت‌آمفتامین، دستگاه سمپاتیک را بیش‌فعال می‌کنند و نتیجه، راه‌رفتن بی‌هدف، تکان‌دادن مداوم پا یا کندن پوست اطراف ناخن است. اُپیوئیدها و بنزودیازپین‌ها برعکس، تحرک را کُند و گفتار را آهسته می‌کنند؛ فرد در پاسخ به پرسش‌های ساده نیز مکث طولانی دارد. مشاهدهٔ این نوسان‌های افراطی در سرعت حرکات، شاخص مهمی از مصرف یا ترک مواد است. - اضطراب یا حملات پانیک
مصرفکننده در فاز اُفت ماده با طپش قلب، لرزش و احساس مرگ قریب‌الوقوع روبه‌رو میشود؛ این تجربه میتواند به اتاق اورژانس ختم شود. حملهٔ اضطراب بعد از محرکی مانند کوکائین یا در ترک الکل شایع است. تکرار اپیزودها بدون‌سابقهٔ قبلی اختلال اضطراب، هشداری جدی برای بررسی مصرف مواد محسوب میشود. - ناتوانی در لذت‌بردن از فعالیت‌های قبلی
سیستم پاداش مغز، عادت به دوپامینِ غیرطبیعی مواد پیدا می‌کند و فعالیت‌هایی مثل ورزش، موسیقی یا وقت‌گذرانی با خانواده دیگر هیجان‌انگیز نیستند. فرد کم‌حرف، بی انرژی و بی‌علاقه به سرگرمی‌های سابق میشود. این ازدست‌رفتن انگیزهٔ طبیعی نشانه‌ای بارز از وابستگی و نیاز به مداخلهٔ تخصصی است. - افکار خود آسیب‌زننده یا خودکشی
ترک ناگهانی یا مصرف طولانی برخی مواد میتواند خلق را به افسردگی عمیق بکشاند؛ جملاتی مثل «ارزش زندگی ندارم» یا «کاش از خواب بیدار نمی‌شدم» مطرح میشود. حضور این افکار همراه سایر علائم اعتیاد، اورژانس روانی محسوب میشود و تماس فوری با خطوط کمک اضطراری یا مراجعه به کلینیک ترک اعتیاد ضروری است تا خطر اقدام خودکشی کاهش یابد. - تغییر خلق سریع
مصرف مواد، به‌ویژه محرک‌ها و اُپیوئیدها، سطح دوپامین و سروتونین را به طور ناگهانی بالا و پایین می‌برد؛ در نتیجه فرد در یک‌لحظه سرشار از سرخوشی یا پرخاشگری میشود و ساعتی بعد به افسردگی یا بی‌حوصلگیِ عمیق می‌افتد. این نوسان‌های غیرقابل‌پیش‌بینی معمولاً بی‌دلیلِ ظاهری رخ می‌دهند و رابطهٔ خانوادگی یا شغلی را فرسوده می‌کنند. - بی‌توجهی به بهداشت فردی و ظاهر ژولیده
زمانی که مصرف ماده اولویت ذهنی میشود، دوش‌گرفتن، اصلاح مو یا لباس مرتب در درجه دوّم قرار می‌گیرد. لباس‌های تکراری، بوی بدن، دندان‌های پوسیده یا ناخن‌های کثیف میتواند نشانه‌ای باشد که انرژی و زمان فرد صرف تأمین و مصرف ماده شده است. - دروغ‌گویی یا داستان‌های متناقض درباره مکان و زمان حضور
برای پنهان‌کردن مسیر تهیه یا زمان مصرف، فرد به ساختن روایت‌های گوناگون و تغییر جزئیات رویدادها متوسل میشود. این تحریف واقعیت به‌مرور تبدیل به الگوی رفتاری میشود و اعتماد اطرافیان را متزلزل می‌کند. - رفتارهای پرخطر
مواد قضاوت و بازداری رفتاری را تضعیف می‌کنند؛ مصرفکننده ممکن است با سرعت غیرمجاز رانندگی کند، بدون محافظت رابطهٔ جنسی برقرار کند یا وارد درگیری فیزیکی شود. افزایش تصادف‌ها، جراحت‌های غیرعادی یا مراجعه‌های مکرر به اورژانس، اغلب نتیجهٔ ترکیب کاهش مهار رفتاری و افزایش اعتمادبه‌نفس کاذب ناشی از ماده است.
آزمایش‌های تشخیص اعتیاد
تشخیص دقیق مصرف مواد تنها به مشاهدهٔ علائم فیزیکی یا رفتاری محدود نمی‌شود؛ برای تأیید علمی وابستگی، نیاز به ابزارهای آزمایشگاهی داریم که بتوانند وجود ماده یا متابولیت‌های آن را در مایعات و بافت‌های بدن نشان دهند. هر آزمون پنجرهٔ زمانی، هزینه، سرعت و دقت خاص خود را دارد و معمولاً فرایند غربالگری در دو گام انجام میشود: نخست یک تست سریع و نسبتاً ارزان برای شناسایی موارد مشکوک، سپس یک آزمایش تأییدی بسیار دقیق برای حذف نتایج کاذب.
در ادامه، مهم‌ترین آزمون‌های تشخیص اعتیاد را با ذکر درصد موفقیت (حساسیت) و خطا (کاذب بودن یا اختصاصیت) بررسی می‌کنیم تا بدانید در چه شرایطی کدام تست بهترین انتخاب است.
- تست ادرار ایمنواِسی
این آزمونِ سریع، آنتی‌بادی‌های مخصوص متابولیت اغلب مواد شایع (مت‌آمفتامین، اُپیوئید، بنزودیازپین، کوکائین، THC و …) را ظرف ۵-۱۰ دقیقه در ادرار شناسایی می‌کند و پنجرهٔ تشخیصی آن معمولاً ۳ تا ۵ روز پس از آخرین مصرف است.
حساسیت آزمون حوالی ۹۵ ٪ است، یعنی از هر ۱۰۰ مصرفکننده فقط ۵ نفر ممکن است منفی کاذب شوند؛ اختصاصیت حدود ۹۰ ٪ است، پس در ۱۰ ٪ موارد داروهای مجاز (مثلاً سودوافدرین یا سرترالین) می‌توانند مثبت کاذب بدهند. به دلیل سرعت و قیمت پایین، این تست مرحلهٔ اول غربالگری در کلینیک‌هایی نظیر «طلوعی دیگر» به شمار می‌آید. - کروماتوگرافی/طیف‌سنجی تأییدی (GC-MS یا LC-MS)
نمونهٔ ادرار یا خونِ مشکوک با گاز – کروماتوگرافی یا کروماتوگرافی مایع و طیف‌سنجی جرمی تفکیک میشود؛ این روش اثر انگشت مولکولی هر ماده را می‌دهد و به‌عنوان «استاندارد طلایی» شناخته میشود. حساسیت و اختصاصیت هر دو بالای ۹۹ ٪ است (کمتر از ۱ ٪ احتمال خطا)، ولی هزینه و زمان پاسخ بیشتر از ایمنواسی است. به همین دلیل برای تأیید نتیجهٔ مثبت اولیه یا در پرونده‌های قانونی و پزشکی قانونی استفاده میشود. - تست فولیکول موی سر یا بدن
از ۳-۶ سانتی‌متر موی سر یا موهای بدن استفاده میشود؛ هر سانتی‌متر مو معادل حدود یک ماه سابقهٔ مصرف است و ردّ مواد را تا ۹۰ روز نشان می‌دهد. حساسیت بین ۸۵ تا ۹۰ ٪ و اختصاصیت حدود ۹۵ ٪ است؛ بنابراین مصرف‌های پراکنده یا کم‌دوز، ممکن است منفی کاذب شود، ولی برای اثبات مصرف مزمن بسیار مفید است. رنگ‌کردن شدید یا سفیدکننده میتواند غلظت متابولیت را کاهش دهد و خطای آزمون را بالا ببرد. - آزمایش خون برای تشخیص اعتیاد
این تست غلظت واقعی مادهٔ فعال را در گردش خون اندازه می‌گیرد و تنها چند ساعت تا حداکثر دو روز پس از مصرف پاسخ مثبت می‌دهد، ازاین‌رو پنجرهٔ زمانی آن کوتاه است؛ ولی در مسمومیت حاد یا ارزیابی اورژانسی بسیار کارآمد محسوب میشود. حساسیت ۹۵-۹۹ ٪ و اختصاصیت ۹۸-۹۹ ٪ است؛ نتیجهٔ منفی چند روز بعد از مصرف لزوماً به معنی عدم وابستگی نیست، بلکه ممکن است خارج از پنجرهٔ تشخیص باشد. - تست بزاق
نمونهٔ بزاق با سواپ دهانی گرفته میشود و مواد مصرف‌شده در ۲۴ تا ۴۸ ساعت گذشته را نشان می‌دهد؛ به دلیل غیرتهاجمی بودن در غربالگری جاده‌ای یا محیط‌های کاری رایج است. حساسیت حدود ۹۰ ٪ و اختصاصیت ۹۵ ٪ گزارش شده است. آدامس، دهان‌شویهٔ الکلی یا سیگارکشیدن بلافاصله پیش از نمونه‌گیری ممکن است به نتیجهٔ منفی یا مثبت کاذب بینجامد، بنابراین رعایت دستورالعمل پیش از تست ضروری است. - باز دم‌سنج الکل
دستگاه از طریق سنسور، الکل تبخیرشده در هوای بازدم را اندازه می‌گیرد و آن را به غلظت الکل خون (BAC) تبدیل می‌کند؛ این عدد تنها وضعیت لحظه‌ای مصرف را نشان می‌دهد. خطای ابزار حرفه‌ای ±۰٫۰۰۵ ٪ BAC است که معادل حساسیت تقریبی ۹۸ ٪ و اختصاصیت ۹۰ ٪ میشود؛ دهان‌شویهٔ الکلی یا استون ناشی از دیابت کنترل‌نشده میتواند مثبت کاذب ایجاد کند، اما با چند دقیقه صبر یا تکرار آزمون خطا کاهش مییابد. این روش استاندارد پلیس راهنمایی و حوادث شغلی برای اثبات مصرف آنیِ الکل است.
📌 نکتهٔ کاربردی: بهترین راهبرد تشخیصی معمولاً ترکیب یک تست سریع غربالگری (مثل ایمنواسی ادرار یا بزاق) با یک آزمون تأییدی دقیق (GC-MS/LC-MS) است تا هم سرعت و هم اطمینان حاصل شود. برای انتخاب مناسب‌ترین آزمون، می‌توانید با مشاوران «کلینیک ترک اعتیاد طلوعی دیگر» تماس بگیرید تا بر اساس نوع مادهٔ مشکوک، بودجه و بازهٔ زمانی، راهنمایی تخصصی دریافت کنید.
زمانی که فهمیدیم شخص معتاد است، چه‌کار کنیم؟
نخست آرامش خود را حفظ کنید و با لحنی درست و همدلانه به او بگویید که نگران سلامتی‌اش هستید؛ به‌جای سرزنش یا برچسب معتاد، روی رفتار مشاهده‌شده و تأثیرش بر خانواده تمرکز کنید («دیدم چند بار بیهوش روی مبل خوابیدی و نگران شدم»). قدم بعد، پیشنهاد ارزیابی تخصصی است: تماس با خط مشاوره رایگان ۲۴ساعته کلینیک ترک اعتیاد طلوعی دیگر (۰۲۱۵۲۴۰۲) و گرفتن وقت برای معاینه و تست تأییدی.
در این مرحله، مقاومت یا انکار طبیعی است؛ نشان دهید که همراهش خواهید بود و روند درمان، محرمانه و زیر نظر پزشک و روان‌شناس انجام میشود. اگر تهدید فوری برای خود یا دیگران وجود دارد (اُوردوز، پرخاشگری شدید)، با اورژانس ۱۱۵ یا اورژانس اجتماعی ۱۲۳ تماس بگیرید و منتظر تیم حرفه‌ای بمانید.
جمع‌بندی
اعتیاد با زنجیره‌ای از نشانه‌های ظاهری، رفتاری و آزمایشگاهی خود را نشان می‌دهد؛ هرچه این زنگ‌های خطر زودتر شنیده شوند، مسیر درمان کوتاه‌تر و نتایج ماندگارتر خواهد بود. ترکیب نگاه دقیق خانواده به تغییرات وزن، پوست و خلق‌وخو با انجام تست‌های علمی، از ایمنواسی ادرار تا GC-MS به شما کمک می‌کند واقعیت مصرف را بدون قضاوت روشن کنید.
✅ پس از تشخیص، برخورد همدلانه و ارجاع فوری به یک مرکز تخصصی مانند کلینیک ترک اعتیاد طلوعی دیگر بهترین شانس بازگشت فرد به زندگی سالم است؛ جایی که سمزدایی پزشکی، روان‌درمانی و برنامهٔ پیشگیری از عود در کنار حمایت خانواده مسیر بهبودی را هموار می‌سازد.
سؤالات متداول
- تست ادرار در منزل چقدر قابلاعتماد است؟
کیتهای خانگی برای غربالگری مفیدند ولی خطای مثبت کاذب دارند؛ نتیجهٔ مشکوک باید با آزمایش تأییدی در آزمایشگاه یا کلینیک طلوعی دیگر کنترل شود. - اگر فرد مصرفکننده درمان را نپذیرد، چه گزینهای داریم؟
مشاورهٔ مداخلهٔ انگیزشی (Intervention) با حضور متخصص اعتیاد میتواند انگیزهٔ درمان را تقویت کند؛ در موارد خطر فوری، قانون «درمان اجباری» بر اساس مصوبهٔ شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر اعمال میشود. - مدتزمان سمزدایی کامل در کلینیک طلوعی دیگر چقدر است؟
بسته به نوع ماده و وضعیت جسمی، پروتکلهای سمزدایی بین ۷ تا ۱۴ روز طول میکشد و پس از آن، مشاوره و درمان نگهدارنده برای پیشگیری از عود ادامه مییابد.
