اختلال مغزی بیماری است که گاهی می تواند در هاله‌ای از ابهام قرار گیرد و بدون تشخیص باقی بماند. این اختلالات حتی بر عملکرد شناختی، یادگیری و یا رفتارهای فرد نیز تاثیرگذار است. در نتیجه آشنایی با این اختلالات و علائم آن می تواند به تشخیص به موقع و جلوگیری از وخیم شدن اوضاع بیمار کمک کند.
برای آشنایی مختصر با نحوه علملکرد مغز و سلول‌های عصبی یا همان نورون‌ها که مسئول نقل و انتقال پیام در مغز هستند. می توانید به مقاله نورون چیست؟ مراجعه کنید.
طبق آمار سازمان بهداشت جهانی میلیون ها نفر در جهان به اختلالات مغزی و عصبی مبتلا هستند، حدود ۲۴ میلیون نفر به آلزایمر و ۳۲۶ میلیون نفر به میگرن دچار هستند.
این در حالی است که ما در ایران نیز با وقوع روزانه ۳۰۰ سکته مغزی در کشور، وجود ۳۰۰ هزار بیمار مبتلا به آلزایمر، ابتلای دو نفر از هر هزار سالمند به بیماری پارکینسون، گسترش ابتلا به بیماری‌های مرتبط با مغز و افزایش آن در بین جوانانی که مواد محرک صنعتی مصرف می‌کنند مواجه هستیم.
از آنجایی که مغز کل سیستم بدن را کنترل می‌کند، وقتی که در آن مشکلی بوجود آید اغلب می‌تواند بر بسیاری از بخش‌های بدن تاثیر گذار باشد. کنترل افکار، حافظه، گفتار، حرکات و… بر عهده مغز است.
روند زندگی ماشینی و شهرنشینی، پیامدهای ناگواری را نظیر تغییر سبک زندگی، تغذیه و افزایش استرس به همراه داشته است. این تغییرات، باعث آسیب به مغز و شیوع اختلالات مغزی از قبیل سکته‌های مغزی، آلزایمر، پارکینسون و… شده است.
اختلال مغزی چیست؟
همانطور که گفتیم زمانی که مغز شما آسیب می بیند، می تواند بر روی بسیاری از فرایندهای مختلف، از جمله حافظه، حس های مختلف و حتی شخصیت شما نیز تأثیر گذار باشد.
اصطلاح اختلال مغزی به هرگونه وضعیتی گفته می شود، که ناشی از بوجود آمدن مشکلی در رشد و توسعه مغز است. این مشکلات باعث ایجاد اختلال در عملکرد بخشی از مغز و منجر به علائم جسمی یا روانی می‌شود.
اختلالات عملکردی مغز بر احساس، توانایی یادگیری، خویشتن داری، حافظه و هرچه که در افراد توسعه می‌یابد، اثر می‌گذارد.
آسیب مغزی، سلول‌های مغز را تحت تاثیر قرار داده و کارایی طبیعی مغز را مختل می‌کند. آسیبی که به هر دلیل به مغز وارد می شود و بافت مغزی را تحت تاثیر قرار می دهد، به سلول‌های نورون آسیب می زند.
این موضوع گاها باعث مرگ سلول‌های عصبی در آن ناحیه شده و یا به دلیلی ارتباط بین این سلول‌ها قطع می شود. در نتیجه ارتباط بین سلول‌های نورون در آن ناحیه قطع شده و اختلال در کار مغز بوجود می آید. این آسیب بر توانایی مربوط به همان ناحیه از مغز تأثیر می‌گذارد.
بسیاری از اختلالات عصبی در طول سال‌های ابتدایی رشد بروز پیدا می‌کنند و ممکن است در هنگام تولد تشخیص داده شوند. که این اختلالات معمولا دلیل وراثتی دارند. اما این مشکلات مغزی می تواند در ادامه زندگی نیز بر اثر عوامل مختلف بوجود آید.
عوامل مختلفی بر ایجاد اختلال مغزی و مشکلات در کار مغز و اعصاب تاثیر گذار هستند. عواملی مانند عوامل ژنتیکی یا ارثی، اختلالات مغزی ایجاد شده در اثر بیماری‌های روانی، ضربه دیدن سر، تومور مغزی، سکته مغزی، تحلیل رفتن مغز، عفونت، تشنج، نقائص ساختاری، عوامل محیطی و… همگی می‌توانند بر نحوه‌ی کار مغز اثر گذاشته و فعالیت‌های روزانه‌ی سایر اعضای بدن را مختل کنند.
بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۶ تخمین زده که اختلالات عصبی و عواقب آن (پیامدهای مستقیم) بیش از یک میلیارد نفر در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار می دهد و نابرابری های بهداشتی و تبعیض اجتماعی را به عنوان عوامل اصلی ناتوانی و رنج مرتبط می دانند.
انواع اختلال مغزی
برخی شایع ترین اختلال مغزی عبارتند از:
- کم توان ذهنی و یا فکری (ID)
- ناتوانی رشدی (IDD)
- اختلالات طیف اوتیسم
- اختلالت موتوری
- اختلال تیک
- آسیب تروماتیک مغز
- سندرم داون
- اختلالات حافظه مانند آلزایمر
- بیماری پارکینسون
- سکته مغزی
- اختلال اضطراب فراگیر یا GAD
- فوبیا
- اختلال وحشت زدگی
- اختلال اضطراب اجتماعی
- اختلال وسواس فکری عملی با OCD
- اختلال اضطراب جدایی
- اختلال استرسی پس از ضایعه روانی یا PTSD
- اختلالات ارتباطی و گفتاری زبانی
- اختلال بیش‌فعالی
- اسکیزوفرنی
- اختلالات ناشی از الکل و مواد مخدر
