آیا شما هم از آن دسته افرادی هستید که با خواب شبانه خود مشکل دارید؟ آیا دچار کم‌خوابی، بدخوابی یا پرخوابی هستید؟ اگر پاسخ شما مثبت است، باید بدانید که شما به نوعی دچار اختلال خواب هستید.
اختلال خواب می‌تواند بر زندگی شما تأثیرات منفی زیادی داشته باشد. از جمله این تأثیرات می‌توان به خستگی، بی‌حوصلگی، خواب‌آلودگی در طول روز، کاهش تمرکز و حافظه، افزایش خطر تصادفات و مشکلات سلامتی اشاره کرد.
خواب کافی یکی از مهم‌ترین عوامل برای داشتن سلامت جسمی و روانی است. به طور کلی، بزرگسالان به ۷ تا ۸ ساعت خواب در شب نیاز دارند. خواب به بدن شما کمک می‌کند تا:
- استراحت کند و ترمیم شود
- هورمون‌ها را تنظیم کند
- حافظه و یادگیری را تقویت کند
- سیستم ایمنی بدن را تقویت کند
- از افسردگی و اضطراب جلوگیری کند
اگر فکر می‌کنید که ممکن است دچار اختلال خواب باشید، باید با پزشک خود صحبت کنید. پزشک شما می‌تواند علت اختلال خواب شما را تشخیص دهد و درمان مناسب را برای شما تجویز کند.
در مطلب قبل درباره بی‌خوابی و انواع آن صحبت کردیم. در ادامه مختصری به اهمیت خواب، مراحل خواب، اختلال خواب و انواع اختلالات خواب، می‌پردازیم. بنابراین برای آشنایی با مقوله‌ی اختلال خواب با ما کلینیک تخصصی طلوعی دیگر همراه باشید.
اهمیت خواب و مراحل آن
تا دهه ۱۹۵۰، مردم نمی‌دانستند که خواب چیست و اصلاً چه اهمیتی دارد. آنها خواب را بخشی غیرفعال و بیهوده از زندگی روزمره خود می‌دانستند. اما امروزه ما می‌دانیم که خواب یک حالت فعال و پویا است که بر سلامت جسمی و روانی ما تأثیر می‌گذارد.
خواب عبارت است از، از دست رفتن هوشیاری و کاهش یا از بین رفتن توانایی ارادی در کنترل محیط فیزیکی، تعلیق نسبی ادراکات حسی و تقریباً غیرفعال شدن تمام عضلات ارادی. خواب برای سلامت و بازسازی سیستم اعصاب، سیستم ایمنی و سیستم عضلانی – اسکلتی ما اهمیت زیادی دارد.
بسیاری از مطالعات نشان می‌دهد که کم‌خوابی واقعاً خطرناک است. به‌عنوان‌مثال افراد کم‌خواب که با استفاده از شبیه‌ساز رانندگی یا با انجام یک کار هماهنگی دست و چشم آزمایش می‌شوند، به همان اندازه یا بدتر از افراد مست عمل می‌کنند.
در واقع خواب برای عملکرد بخش‌های مختلف مغز ضروری است، از جمله نحوه ارتباط سلول‌های عصبی (نورون‌ها) با یکدیگر. بررسی‌های اخیر نشان داده که خوابیدن نقش بسیار اساسی و مهمی در دفع سمومی ایفا می‌کند که در زمان بیداری در مغز ایجاد می‌شود.
سرانجام می‌توان گفت، با این که عملکرد دقیق خواب هنوز کاملاً مشخص نیست، اما شکی نیست که این فرایند بیولوژیک بدن، برای زنده ماندن ضروری است. چرا که بی‌خوابی طولانی مدت باعث آسیب‌های شدید فیزیکی می‌شود که از دست دادن قدرت شناختی و در نهایت مرگ را نیز به دنبال دارد.
خواب مراحل مختلفی دارد که هر کدام از آنها نقش خاصی در سلامت بدن ایفا می‌کنند. در یک شب معمولی، فرد چهار تا شش بار چرخه‌های چهارگانه خواب را پشت سر می‌گذارد. طول همه چرخه‌های خواب یکسان نیست، اما به طور متوسط هر دوره حدود ۹۰ دقیقه طول می‌کشد.
در طول خواب، ما معمولاً از پنج مرحله عبور می‌کنیم:
- مرحله ۱: مرحله‌ای است که در آن به آرامی به خواب می‌رویم. در این مرحله، حرکات چشم و عضلات کاهش می‌یابد و ضربان قلب و تنفس کند می‌شود.
- مرحله ۲: مرحله‌ای است که خواب عمیق‌تر می‌شود. در این مرحله، حرکات چشم متوقف می‌شود و تنفس و ضربان قلب به طور مداوم می‌شوند.
- مرحله ۳: مرحله‌ای است که خواب عمیق‌ترین است. در این مرحله، بدن و ذهن به طور کامل استراحت می‌کنند.
- مرحله ۴: مرحله‌ای است که خواب عمیق‌تر از مرحله ۳ است. در این مرحله، مغز امواج کندی تولید می‌کند.
- خواب REM: مرحله‌ای است که خواب فعال‌ترین است. در این مرحله، چشم‌ها به سرعت حرکت می‌کنند، تنفس نامنظم می‌شود و ضربان قلب افزایش می‌یابد. خواب REM برای یادگیری و حافظه مهم است.
کودکان و بزرگسالان تقریباً ۵۰ درصد از کل زمان خواب خود را در مرحله ۲ خواب، حدود ۲۰ درصد را در خواب REM و ۳۰ درصد باقیمانده را در مراحل دیگر می‌گذرانند.
در مقابل، نوزادان حدود نیمی از زمان خواب خود را در خواب REM صرف می‌کنند. برای داشتن خواب کافی و با کیفیت، نکات زیر را رعایت کنید:
- هر شب به طور منظم بخوابید و بیدار شوید.
- در اتاق خوابی تاریک، ساکت و خنک بخوابید.
- قبل از خواب از مصرف کافئین و الکل خودداری کنید.
- قبل از خواب از ورزش‌های سنگین خودداری کنید.
- اگر نمی‌توانید بخوابید، از رختخواب بیرون بیایید و کاری انجام دهید که شما را آرام می‌کند.
خواب یک نیاز اساسی برای سلامت جسمی و روانی است. با رعایت نکات ذکر شده می‌توانید خواب کافی و با کیفیتی داشته باشید و از مزایای آن بهره‌مند شوید.
اختلال خواب چیست؟
آیا تا به حال برای شما پیش آمده است که در خوابیدن مشکل داشته باشید؟ برای مثال، دیر به خواب بروید، کیفیت خوابتان پایین بیاید و مدام بیدار شوید، یا حتی در خواب راه بروید؟ گاهی اوقات، افراد در فرایند خواب دچار مشکلات جدی می‌شوند.
در واقع، بسیاری از افراد ممکن است به دلیل مسافرت، بیماری، استرس و… در هنگام خواب دچار مشکل شوند که موقت بوده و در طول زمان برطرف می‌شود. اما اگر این مشکل همچنان ادامه پیدا کند و در زندگی روزمره اختلال ایجاد کند، دچار اختلال خواب شده‌ایم.
اختلالات خواب یا به انگلیسی Sleep disorder، مجموعه‌ای از مشکلاتی هستند که در خواب شبانه فرد ایجاد می‌شوند. این مشکلات می‌توانند شامل کم‌خوابی، پرخوابی، پریدن از خواب، نرفتن به مرحله خواب عمیق و سخت به خواب رفتن باشند. اختلالات خواب می‌توانند بر اثر بیماری‌های روانپزشکی مانند اضطراب، بیماری‌های سیستم تنفسی (خرناس)، به عنوان نوعی بیماری سالمندان و یا بر اثر عوامل دیگر ایجاد شوند.
به طور کلی، هر فردی باید ۷ تا ۸ ساعت مفید در طول شبانه‌روز بخوابد. وقتی ساعت و میزان خواب شبانه به هم می‌ریزد، پای اختلال خواب و عوارض آن به زندگی باز خواهد شد.
در واقع، اختلال خواب مجموعه عواملی هستند که به صورت منظم و همیشگی در خواب شبانه فرد مشکل ایجاد کرده و باعث بی‌نظمی‌های زیادی در خواب شخص مورد نظر می‌شوند. اختلال خواب ممکن است به دلیل مشکلی که برای سلامتی به وجود آمده است، ایجاد شود و یا حتی منشأ استرسی داشته باشد.
در هر صورت، این بیماری برای فرد بیمار بسیار آزاردهنده است و در هنگام خواب شب، مرتباً او را بیدار کرده و نمی‌گذارد فرد در هنگام خواب آرامش داشته باشد. در نتیجه بعد از اینکه فرد صبح فردا بیدار می‌شود، احساس خستگی بسیار شدیدی داشته و در طول روز مدام خواب‌آلود است.
در واقع، عموم مردم تصورشان این است که تنها شخصی که کم‌خوابی دارد، دچار اختلال خواب شده است. در صورتی که در حقیقت این طور نیست. زیاد خوابیدن یا کم خوابیدن، پریدن از خواب به صورت مداوم و تکرار شونده، نرفتن به مرحله خواب عمیق و یا سخت به خواب رفتن و مشکل در خوابیدن همه و همه از اختلالات خواب محسوب می‌شوند.
اختلالات خواب در انسان‌ها شامل موارد زیر هستند:
- خرخر
- کم‌خوابی
- پرخوابی
- خواب‌گردی
- فلج خواب
- کابوس
- هراس شبانه
- خواب‌ترسی
- دندان‌قروچه
- شب‌ادراری
- خواب‌های تجزیه‌ای
علاوه بر این‌ها، خواب می‌تواند با آشفتگی‌های ادراکی در زمان به خواب رفتن و بیدار شدن همراه باشد که آن را به ترتیب پیش خواب و پس خواب می‌نامند. این حالت‌ها شامل اختلال در تصاویر، صداها و عواطف است. به سختی به خواب رفتن و خواب گسسته و ناکافی داشتن همه از انواع بی‌خوابی هستند.
در نهایت می‌توان گفت، اختلال خواب روند طبیعی زندگی افراد را به طور کلی مختل می‌کند. خواب، زمان استراحت مغز است. اگر این زمان استراحت از مغز گرفته شود و یا به صورت عمیق و مستمر نباشد، فرد در طول روز دچار عدم تمرکز خواهد بود.
بنابراین، باید بدانید اختلال خواب نه تنها باعث پریشانی و خستگی فرد می‌شود، بلکه زندگی عاطفی و شغلی فرد را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. فردی که دچار اختلال خواب است ممکن است به دلیل عدم تمرکز حتی شغل خود را از دست بدهد.
در صورتی که متوجه شده‌اید که مدتی است این علامت‌ها را دارید و مدام این اتفاقات در هنگام خواب برای شما تکرار می‌شود، باید برای درمان اختلال خواب خود اقدام نمایید.
انواع اختلالات خواب
اختلال خواب مانند هر بیماری دیگری انواع مختلفی دارد. برخی از این اختلالات ممکن است ناشی از بیماری‌های روحی یا جسمی، عوامل محیطی یا سایر عوامل باشند.
به‌عنوان‌مثال، ممکن است شما به طور مکرر کم‌خواب، پرخواب یا دچار کابوس‌های شبانه باشید. در ادامه به انواع اختلالات خواب اشاره می‌کنیم:
۱. بی‌خوابی
اختلال بی‌خوابی در واقع ناتوانی در به خواب رفتن یا در خواب ماندن است. این اختلال می‌تواند ناشی از پرواز زدگی، اضطراب، هورمون‌ها یا مشکلات گوارشی باشد. همچنین، بی‌خوابی ممکن است علامت بیماری دیگری باشد.
بی‌خوابی شایع‌ترین اختلال خواب در جهان است و تقریباً نیمی از بزرگسالان در طول زندگی خود آن را تجربه می‌کنند. بی‌خوابی معمولاً به یکی از سه دسته زیر طبقه‌بندی می‌شود:
- بی‌خوابی مزمن: بی‌خوابی که حداقل به مدت یک ماه ادامه داشته باشد.
- بی‌خوابی متناوب: بی‌خوابی که به طور دوره‌ای رخ دهد.
- بی‌خوابی گذرا: بی‌خوابی که تنها برای چند شب ادامه داشته باشد.
۲. خواب‌پریشی
خواب‌پریشی دسته‌ای از اختلالات خواب است که باعث حرکات و رفتارهای غیرعادی در طول خواب می‌شود. این رفتارها شامل موارد زیر هستند:
- خواب‌گردی یا راه رفتن در هنگام خواب
- حرف زدن در هنگام خواب
- ناله کردن
- کابوس دیدن
- شب ادراری
- دندان‌قروچه یا فشردن فک‌ها روی هم
- سندروم پای بی‌قرار
۳. اختلال خواب پرخوابی
اختلال خواب پرخوابی (Hypersomnia) یک اختلال خواب است که باعث خواب‌آلودگی شدید در طول روز می‌شود. این خواب‌آلودگی می‌تواند به طور ناگهانی و بدون هشدار رخ دهد و می‌تواند منجر به خواب‌رفتن در حین فعالیت‌های روزانه شود. اختلال خواب پرخوابی می‌تواند بر کیفیت زندگی افراد تأثیر منفی بگذارد و می‌تواند منجر به مشکلاتی در کار، مدرسه و روابط شود.
۴. نارکولپسی یا حمله‌ی خواب
نارکولپسی یک اختلال خواب است که باعث خواب‌آلودگی شدید در طول روز می‌شود. این خواب‌آلودگی می‌تواند به طور ناگهانی و بدون هشدار رخ دهد و می‌تواند منجر به خواب‌رفتن در حین فعالیت‌های روزانه شود. نارکولپسی همچنین می‌تواند باعث فلج خواب، توهمات و خواب‌گردی شود.
۵. آپنه خواب
آپنه خواب یک اختلال جدی است که باعث توقف تنفس در طول خواب می‌شود. این امر می‌تواند منجر به کاهش سطح اکسیژن خون شود و باعث بیدار شدن‌های مکرر در طول شب شود. آپنه خواب می‌تواند علائم دیگری مانند خستگی، خواب‌آلودگی در طول روز، سردرد و مشکلات تمرکز ایجاد کند.
۶. سندروم پای بی‌قرار
سندروم پای بی‌قرار یک اختلال خواب است که باعث احساس مور مور، خارش یا گرفتگی در پاها می‌شود. این علائم اغلب در شب بدتر می‌شوند و می‌توانند باعث بیدار شدن از خواب شوند. سندروم پای بی‌قرار می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند کمبود آهن، بارداری یا بیماری‌های زمینه‌ای باشد.
ارتباط اختلال خواب و اعتیاد
اختلال خواب و اعتیاد دو مشکل سلامت روانی هستند که می‌توانند به طور مکرر با یکدیگر همراه باشند. اختلالات خواب می‌توانند خطر ابتلا به اعتیاد را افزایش دهند و اعتیاد می‌تواند اختلالات خواب را بدتر کند.
برای مثال، قطع مصرف مواد مخدر باعث بی‌خوابی و بی‌قراری و سایر علائم می‌شود که بی‌خوابی ممکن است هفته یا ماه طول بکشد. همچنین، بی‌خوابی مداوم می‌تواند در بهبودی فرد اختلال ایجاد کند و به بازگشت اعتیاد به مواد و الکل کمک کند.
اختلالات خواب می‌توانند خطر ابتلا به اعتیاد را افزایش دهند. افرادی که مشکلات خواب دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به مصرف مواد مخدر و الکل هستند.
این امر به این دلیل است که اختلالات خواب می‌توانند منجر به علائمی مانند خستگی، تحریک‌پذیری و اضطراب شوند. این علائم می‌توانند افراد را مستعد ابتلا به مواد مخدر و الکل برای کاهش این علائم کنند.
اعتیاد نیز می‌تواند اختلالات خواب را بدتر کند. مواد مخدر و الکل می‌توانند بر خواب تأثیر منفی بگذارند. آنها می‌توانند باعث مشکلاتی مانند بی‌خوابی، آپنه خواب و سندرم پای بی‌قرار شوند. این مشکلات خواب می‌توانند علائم اعتیاد را بدتر کنند و می‌توانند روند بهبودی را دشوارتر کنند.
مکانیسم‌های احتمالی ارتباط بین اختلال خواب و اعتیاد عبارت‌اند از:
- علائم مشترک: اختلالات خواب و اعتیاد می‌توانند علائم مشترکی مانند خستگی، تحریک‌پذیری و اضطراب ایجاد کنند. این علائم می‌توانند باعث شوند که افراد به مواد مخدر یا الکل روی بیاورند تا این علائم را کاهش دهند.
- تغییرات در مغز: اختلالات خواب و اعتیاد می‌توانند تغییرات مشابهی در مغز ایجاد کنند. این تغییرات می‌توانند خطر ابتلا به هر دو مشکل را افزایش دهند.
- عوامل روانی: اختلالات خواب و اعتیاد می‌توانند توسط عوامل روانی مشابهی مانند استرس، اضطراب و افسردگی ایجاد شوند. این عوامل روانی می‌توانند خطر ابتلا به هر دو مشکل را افزایش دهند.
در مجموع، اختلال خواب و اعتیاد به مواد مخدر و الکل با یکدیگر ارتباط دارند و باید هر دو به صورت جدی مورد بررسی و درمان قرار گیرند.
