حشیش به عنوان رایج‌ترین ماده توهم‌زای طبیعی در جهان شناخته می‌شود. قدمت و تاریخچه حشیش و استفاده از آن توسط انسان حداقل به هزاره سوم می‌رسد. برای هزاران سال این گیاه، به عنوان غذا و دارو و به دلیل خواص روان‌گردان آن برای موارد مذهبی و تفریحی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
به طور کلی حشیش ماده ایست که وابستگی به ماده آن بیشتر از آن که فیزیکی باشد، روانی است. با مصرف حشیش فرد دچار احساس خوشحالی، آرامش و ریلکسی می‌شود. هر چند این احساسات کاذب و موقت هستند، اما تأثیرات منفی بر حافظه و تمرکز فرد به جا می‌گذارند. برای آشنایی بیشتر با حشیش و تاریخچه حشیش در ایران و جهان با کلینیک ترک اعتیاد طلوعی دیگر همراه باشید.
حشیش چیست؟
یکی از متداول‌ترین مواد مخدر غیر قانونی جهان حشیش به شمار می‌رود که منشأ اصلی آن به کشور مراکش برمی‌گردد. حشیش ماده‌ای توهم‌زا است که با نام‌های دیگر مانند سیگاری، پنیر، منگ، بنگ و چرس، معجون، دوغ وحدت، شارا، شارنگو و گانجا هم شناخته می‌شود.
حشیش یا چرس صمغی است که مانند ماری‌جوانا از بخش خاصی از گیاه شاهدانه یا کانابیس به دست می‌آید. گیاه شاهدانه گیاهی است که تمامی اجزاء آن دارای خاصیت روان‌گردانی است. در واقع قوی‌ترین انواع حشیش از سر شاخه‌های گلدار گیاه یا از ترشح رزینی قهوه‌ای مایل به سیاه خشک شده برگ‌های آن حاصل می‌شود.
این گیاه اغلب در مناطق گرمسیری رشد می‌کند و از دو نوع شاهدانه نر و ماده تشکیل شده است. زمانی که رشد گیاه کامل شده و گل می‌دهد برگ‌های آن دارای غده‌هایی است که پر از صمغ است که حشیش از آن حاصل می‌شود.
این صمغ دارای ماده تتراهیدروکانابینول است و حشیش دارای بیشترین مقدار THC است. روغنی که از صمغ شاهدانه تهیه می‌شود، نوع خالصی از ماده سایکواکتیو THC محسوب می‌شود و دانشمندان دفع آهسته آن را عامل اصلی اعتیادآور بودن حشیش می‌دانند.
تفاوت حشیش با ماری‌جوانا در این است که ماری‌جوانا از برگ و گل خشک‌شدهٔ گیاه شاهدانه به دست می‌آید. ترکیبات مؤثر در حشیش کمابیش همان ترکیبات سایر قسمت‌های گیاه شاهدانه با خلوص بالاتر است. برگ و جوانه این گیاه هم گراس نامیده می‌شود.
طبق نظریه سازمان اجرایی قانون مواد مخدر آمریکا ۱۴۰ میلیون نفر در دنیا این ماده مخدر را مصرف می‌کنند و به آن اعتیاد دارند. کشورهای افغانستان، مراکش و پاراگوئه به ترتیب بیشترین میزان تولید حشیش در جهان را به خود اختصاص داده‌اند.
این در حالی است که کشورهای استرالیا، آمریکا و کانادا جزو پرمصرف‌ترین کشورها در زمینه مصرف حشیش هستند. جنگل‌های زیادی در آمریکای جنوب به دلیل کشت شاهدانه تخریب شده‌اند. ساخت حشیش به ترکیبات شیمیایی نیاز ندارد.
متأسفانه، نوجوانان بین ۱۵ تا ۲۰ سال بیشترین قربانیان اعتیاد به حشیش به شمار می‌آیند. تخمین زده می‌شود در جهان ۱۴۰ میلیون نفر به طور روزانه مواد حشیش مصرف می‌کنند.
حشیش نیز به شکل‌های مختلف مصرف می‌شود، در این میان یکی از پرمصرف‌ترین گونه‌های حشیش یک ماده رزینی جامد است. کشیدن حشیش با استفاده از چپق، قرار دادن بر روی قاشق داغ، به روش چیلیم و شایع‌تر از همه به صورت سیگاری در ترکیب با تنباکو یا گراس است.
در کشور افغانستان نوعی مخلوط نوشیدنی از مواد مختلف و روغن شاهدانه ماده می‌سازند و مصرف می‌کنند که تأثیرات متفاوت از مصرف تدخینی است و از مدت اثر بیشتری برخوردار است.
البته این ماده به صورت خمیر مانند یا تکه‌های جامد زرد، مایل به قهوه‌ای یا سیاه رنگ نیز مصرف می‌شود. روغن آن معمولاً ظاهری موم مانند یا شیره مانند و رنگی زرد یا طلایی دارد. روغن آن را می‌توان به صورت قطعات جامد درآورد، در این حالت حشیش به صورت برگه‌های زرد رنگ شیشه مانند عرضه می‌شود.
اگر حشیش از راه بینی مصرف شود، بعد از چند دقیقه اثرات خود را نشان می‌دهد. اگر از طریق گوارش جذب بدن شود، اثرات آن تا چند ساعت باقی می‌ماند.
بعد از چند دقیقه مصرف حشیش اثرات نشئه‌آور آن مشخص می‌شود و پس از ۳۰ دقیقه به اوج می‌رسد. حالت نشئگی نهایتاً ۲ تا ۴ ساعت در فرد باقی می‌ماند. البته برخی از اثرات حرکتی و شناختی آن ۵ تا ۱۲ ساعت به طول می‌انجامد.
بوی حشیش تقریباً شبیه بوی سر برگ‌های بوته شاهدانه است و دود آن نسبت به دود سیگار غلیظ‌تر و سنگین‌تر است. حشیش به رنگ سبز تیره و گاها قهوه‌ای مایل به سبز است و تقریباً چیزی شبیه حنا است.
در واقع می‌توان گفت در حالت کلی حشیش قهوه‌ای روشن تا قهوه‌ای تیره است. اما درجاتی از رنگ‌های سبز، سیاه یا قهوه‌ای مایل به سرخ به احتمال زیاد در آن وجود دارد.
حشیش در درمان برخی از بیماری‌ها کاربرد دارد. به عنوان مثال در درمان بی‌اشتهایی بیماران مبتلا به ایدز، درمان میگرن، آسم، صرع مؤثر است. مواد حشیش در موارد پزشکی مانند یک دارو و حشیش تفریحی به عنوان یک ماده تفریحی استفاده می‌شود.
تاریخچه حشیش
در تاریخچه حشیش آمده که از هزاران سال قبل می‌دانستند که حشیش اثرات نشئه‌آور دارد. هردوت مورخ یونانی (قرن پنجم قبل از میلاد) قبیله چادرنشینی را توصیف کرده که دانه‌های شاهدانه را روی منقل سرخ کرده و با سردادن هلهله شادی از چادر خارج می‌شدند.
حشیش نام مختصر بوته شاهدانه است. تمام اجزای این گیاه خاصیت روان‌گردان دارد؛ اما همان‌طور که گفتیم قوی‌ترین انواع حشیش از سرشاخه‌های گلدار گیاه یا از ترشح رزینی قهوه‌ای مایل به سیاه خشک شده برگ‌های آن که HASH یا HASHISH نامیده می‌شود، به دست می‌آید. برگ‌های خشک گیاه شاهدانه را داخل سیگار ریخته و آن را دود می‌کنند.
در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم اثرات ضد درد، ضد تشنج و خواب‌آور حشیش شناسایی شده بود و در دهه چهارم قرن بیستم این ماده جزو سیستم دارویی آمریکا به حساب می‌آمد. بیش از ۴۰۰ ماده شیمیایی در گیاه حشیش وجود دارد که ۶۰ درصد آنها از لحاظ شیمیایی با THC-9 در ارتباط است.
در تاریخچه حشیش در واقع باید به تاریخچه گیاه شاهدانه اشاره کرد. شاهدانه گیاهی باستانی است که در ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد در آسیای مرکزی و چین و کمی بعد از آن در هند و خاورمیانه شناخته شده است.
در واقع دانه‌های کانابیس سوخته مربوط به حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد، در سیبری پیدا شده و مشخص شده که مقبره اشراف با قدمت ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد در منطقه سین کیانگ چین حاوی مقادیر زیادی کانابیس مومیایی شده است.
از نظر تاریخی، شاهدانه دارای ارزش دارویی بوده و قبل از دهه ۱۹۰۰ به عنوان یک داروی عامیانه استفاده می‌شد. تمدن‌های باستانی مانند یونان باستان و آشوریان این گیاه را برای مصارف پزشکی استفاده می‌کردند. احتمالاً ورود آن به اروپا و نیمکره غربی از طریق آفریقا بوده است.
معمولاً از این ماده به عنوان مسکن، بی‌حس کننده موضعی، ضد اسپاسم، ضد افسردگی، محرک اشتها، ضد آسم و آنتی‌بیوتیک ارزشمند تلقی می‌شود.
به طور کلی در باره تاریخچه حشیش اعتقاد بر این است که تمدن‌های ماقبل تاریخ نیز که به ۱۲۰۰ سال پیش بر می‌گردند از کانابیس استفاده می‌کردند.
قدیمی‌ترین مصرف کانابیس در سال ۲۷۲۷ قبل از میلاد توسط امپراطور چین (Slen Nung) بوده است. اعتقاد بر این بوده که کانابیس از چین به جنوب آسیا برده شده است.
وقتی آریایی‌ها به جنوب آسیا حمله کردند کانابیس را با خود به هند بردند. این اولین استفاده مستند از داروی حشیش بود که از یک چای دم کرده شاهدانه برای کمک به انواع بیماری‌ها از جمله حافظه، مالاریا، روماتیسم و نقرس استفاده کرد.
حشیش در سده‌های میانه در جهان اسلام در ابعاد وسیعی مورد مصرف بود. کشیدن حشیش احتمالاً قبل از آشنایی با توتون رایج شده است. یافته‌های باستان‌شناسانه در اتیوپی استعمال حشیش به وسیله قلیان در سده چهاردهم میلادی را نشان می‌دهد. حشیش و سایر داروهای مخدر در جوامع مسلمان، جایگزینی برای مشروبات الکلی بودند که در قرآن ممنوع اعلام شده بود.
در ادامه تاریخچه حشیش به قرن بیستم می‌رسیم، در این قرن الگوی استفاده لذت‌بخش از حشیش از طبقات پایین به طبقات متوسط در غرب، به ویژه در میان روشنفکران گسترش پیدا کرد.
از دهه ۱۹۶۰ در سراسر جمعیت‌های مختلف دانش‌آموزی از دانشگاه‌ها و کالج‌ها تا مدارس متوسطه گسترش یافت و سرانجام به مدارس ابتدایی رسید. این گسترش تقریباً به طور کامل استفاده تاریخی حشیش به عنوان یک دارو را پنهان کرد.
تجارت بین‌المللی ماری‌جوانا و حشیش برای اولین بار در طی کنوانسیون بین‌المللی تریاک در سال ۱۹۲۵ تحت کنترل قرار گرفت. در اواخر دهه ۱۹۶۰ اکثر کشورها محدودیت‌هایی را برای قاچاق و استفاده از ماری‌جوانا و حشیش اعمال کرده بودند.
به طور کلی کشورهای مختلف مجازات‌های شدیدی را برای نگهداری، فروش یا عرضه غیرقانونی آنها اعمال کرده بودند. با شروع دهه ۱۹۷۰، برخی کشورها و حوزه‌های قضایی مجازات در اختیار داشتن مقادیر کم حشیش را کاهش دادند.
