ترامادول چیست؟

ترامادول یک مخدر صنعتی است که در آزمایشگاه‌های دارویی درست شده و یک داروی ضددرد است. این دارو در دستهٔ مواد اعتیادآور قرار می‌گیرد و از آن به‌عنوان داروی ترک اعتیاد نیز استفاده می‌شود.
اما درصورتی‌که به‌صورت خودسرانه و بدون تجویز متخصص مصرف شود، وابستگی ایجاد می‌کند و شما به ترک ترامادول نیاز خواهید داشت. ترامادول دارویی ضددرد است که در ابتدا برای مصارف پزشکی و کمک به درمان ترک سایر مواد مخدر تولید شده بود، بعد از مدت کوتاهی به‌نوعی مخدر تبدیل شد.

این دارو با سرعت زیادی گیرنده­‌های درد در مغز را مسدود کرده و مانع احساس درد و ناراحتی در فرد می­شود. علت روی‌آوردن افراد مختلف به این دارو، تأثیر آن بر تسکین درد، علائم نشئگی و آرام‌بخشی، قیمت مناسب و راحتی در دستیابی به آن است.
به دلیل حس نشاط و نشئگی که مصرف ترامادول دارد، امروزه جوانان زیادی به مصرف ترامادول گرایش پیدا کرده‌اند. ترامادول مسکنی ضعیف‌تر از مورفین است و پزشکان معمولاً داروی ترامادول را بیشتر از ۲ هفته برای بیماران خود تجویز نمی‌کنند.

یکی دیگر از ویژگی‌های این دارو این است که اثرات ضعیفی بر بدن می‌گذارد؛ اما مدت ماندگاری و اثرگذاری آن در بدن طولانی است. به صورتی که اثرات آن در بدن بین ۲۴ تا ۵۵ ساعت باقی می‌مانند.
در ادامه برای آشنایی بیشتر با قرص ترامادول و این که ببینیم ترامادول چیست؟ و نحوه اثرگذاری آن بر مغز چگونه است؟ تا انتهای این مقاله با کلینیک طلوعی دیگر، بهترین کلینیک ترک اعتیاد تهران همراه باشید.

ترامادول چیست؟

ترامادول (Tramadol) یک داروی ضددرد و ماده مخدری مصنوعی است که برای تسکین دردهای متوسط تا شدید تجویز می‌شود. این دارو را همچنین با نام‌های تجاری ترامال، ترامد، بایومادول و پیرالژین، هم می‌توانید پیدا کنید. ترامادول بر خلاف سایر مواد افیونی مصنوعی مانند فنتانیل، بسیار ضعیف‌تر از تریاک سنتی است.

اثرات آن به‌اندازه‌ای خفیف است که پزشکان اغلب آن را جایگزین مطمئن‌تری برای سایر مسکن‌های مخدر می‌دانند. اما از طرفی باید گفت که این دارو اثرات بلند مدتی در بدن به وجود می‌آورد و از جمله موادی است که در بدن به‌آرامی آزاد می‌شوند. به همین دلیل ترک ترامادول تبدیل به یکی از چالش‌های مهم برای افراد وابسته به آن می‌شود.

بعد از گذشت حدود یک ساعت از مصرف خوراکی ترامادول، تأثیر ضددرد آن، شروع می‌شود. ترامادول با مسدودکردن سروتونین در سیناپس‌های عصبی باعث جذب مجدد نوراپی‌نفرین می‌شود. خاصیت تسکین درد با ترامادول ضعیف‌تر از مورفین است، اما حالت نشئگی آن با مورفین برابری می‌کند.
این مسکن شبه مخدر در صورت استفاده مداوم و طولانی‌مدت، افزایش دوز مصرفی و مصرف بدون تجویز و نظارت پزشک می‌توانند وابستگی شدید و اعتیاد ایجاد کند.

شکل‌های مختلف ترامادول

ترامادول یکی از داروهای مسکن قوی است که در شکل‌های مختلفی مثل قرص، کپسول، قطره و آمپول وجود دارد. هر نوع از این دارو بسته به‌شدت درد، شرایط جسمی بیمار و سرعت اثرگذاری، کاربرد متفاوتی دارد. آشنایی با فرم‌های مختلف ترامادول به شما کمک می‌کند مصرف ایمن‌تر و مؤثرتری داشته باشید. در ادامه، انواع آن را توضیح داده‌ایم.

• قرص سریع‌الاثر ۲۵.۵۰ و ۱۰۰ میلی‌گرم
  این نوع قرص در کمتر از یک ساعت اثر ضددرد خود را شروع می‌کند و معمولاً ۴ تا ۶ ساعت دوام دارد. سریع رهش یعنی دارو بلافاصله پس از بلع وارد خون می‌شود.
• قرص یا کپسول طولانی اثر ۱۰۰.۱۵۰، ۲۰۰ و ۳۰۰ میلی‌گرم
  پوشش ویژه این فرم باعث می‌شود ماده مؤثره به‌آهستگی آزاد شود و تا ۱۲ ساعت درد را کنترل کند. طولانی رهش یعنی آزادشدن تدریجی دارو برای اثر پایدارتر.
• قطره خوراکی با غلظت ۵ میلی‌گرم در هر میلی‌لیتر
  برای افرادی مناسب است که بلعیدن قرص برایشان سخت است یا به تنظیم دقیق‌تر دوز نیاز دارند (مثلاً سالمندان یا بیماران با مشکلات گوارشی).
• آمپول تزریقی
  بیشتر در بیمارستان‌ها و شرایط اورژانسی برای دردهای بسیار شدید استفاده می‌شود و در داروخانه‌های ایران کم‌تر در دسترس است.

موارد مصرف ترامادول چیست؟

ترامادول معمولاً در شرایط زیر توسط پزشک تجویز می‌شود:

• کاهش دردهای متوسط تا شدید
  مانند دردهای پس از جراحی، زایمان، دندان‌پزشکی یا تصادف
• دردهای مزمن (طولانی‌مدت) و مقاوم به مسکن‌های ضعیف‌تر
  مثل درد مفاصل، کمردرد یا آرتروز پیشرفته
• دردهای عصبی یا نوروپاتیک
  مانند سوزش، بی‌حسی یا تیرکشیدن در پاها به‌ویژه در بیماران دیابتی (نوروپاتی دیابتی)
• دردهای شدید قاعدگی
  در مواردی که داروهای معمولی پاسخ نمی‌دهند (البته به‌ندرت و بااحتیاط)
• کنترل موقت دردهای سرطانی
  در مراحل ابتدایی یا زمانی که داروهای قوی‌تر قابل‌دسترس نیستند.

علائم اعتیاد به ترامادول چیست؟

اعتیاد به ترامادول ممکن است در ابتدا پنهان و آرام باشد، اما به‌مرور نشانه‌هایی ظاهر می‌شود که نباید نادیده گرفته شوند. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان ترامادول مصرف می‌کنید و با علائم زیر روبه‌رو هستید، ممکن است نشانه‌ای از وابستگی یا اعتیاد باشد:

1. احساس نیاز همیشگی به مصرف ترامادول:
   حتی زمانی که دیگر دردی وجود ندارد یا دکتر آن را قطع کرده است.
2. افزایش دوز به‌مرورزمان برای رسیدن به همان اثر قبلی
   (این وضعیت را «تحمل دارویی» می‌نامند، یعنی بدن به دارو عادت کرده)
3. ایجاد علائم جسمی یا روحی هنگام قطع ناگهانی
   مثل بی‌قراری، اضطراب، بی‌خوابی، درد بدن، حالت تهوع یا لرزش (علائم ترک)

نحوه اثرگذاری ترامادول بر مغز

ترامادول مشابه بقیه داروهای ضددرد یک مسکن تجویزی مانند کدئین، هیدروکودون و مورفین است. این دارو با اتصال به گیرنده‌های مواد افیونی در مغز برای مسدودکردن سیگنال‌های درد عمل می‌کند. البته خاصیت چسبندگی ترامادول به گیرنده‌ها بسیار ضعیف است.

ترامادول اثرات دیگری نیز دارد و باعث افزایش اثر سروتونین و نوراپی‌نفرین، دو پیام‌رسان شیمیایی مهم (انتقال‌دهنده‌های عصبی) در مغز می‌شود. باید گفت که هر دوی این پیام‌رسان‌ها در درک درد نقش دارند.
این دارو همچنین باعث جلوگیری از بازجذب نورآدرنالین و سروتونین می‌شود و غلظت این دو ماده را در سیناپس بالا می‌برد. این امر باعث ایجاد نوعی خاصیت، مانند داروهای ضدافسردگی و همچنین هوشیاری می‌شود.

در نتیجه ترامادول برعکس مرفین فرد مصرف‌کننده را فعال‌تر می‌کند. حتی در برخی از مصرف‌کنندگان، حالات ضعیفی مانند اکستازی مشاهده شده و احتمال گرفتگی عضلانی نیز کاهش می‌یابد. هدف از تسکین درد کمک به عملکرد بهتر در زندگی روزمره است. داروهای ضددرد مانند ترامادول، چیزی که باعث درد می‌شود را برطرف نمی‌کند فقط مانع رسیدن سیگنال‌های درد به مغز می‌شوند.

علائم و عوارض مصرف ترامادول

آشنایی با عوارض مصرف ترامادول بسیار مهم است. بعضی از این علائم خفیف هستند و به‌مرور رفع می‌شوند، اما برخی دیگر ممکن است خطرناک باشند و نیاز به اقدام فوری داشته باشند. در ادامه، مهم‌ترین عوارض شایع، جدی و بلندمدت مصرف ترامادول را می‌خوانید:

عوارض شایع مصرف ترامادول (که در بسیاری از افراد دیده می‌شود):

• تهوع یا حالت تهوع
• یبوست (خشک‌شدن مزاج و سختی در دفع)
• سرگیجه و احساس سبکی سر
• خواب‌آلودگی یا خستگی غیرطبیعی
• خشکی دهان
• کاهش اشتها

عوارض جدی مصرف ترامادول (که نیاز به مراجعه فوری پزشکی دارند):

• تشنج (به‌خصوص در دوزهای بالا یا مصرف هم‌زمان با داروهای دیگر)
• افسردگی تنفسی (کندشدن یا کم‌عمق شدن تنفس که خطرناک است)
• سندرم سروتونین (مجموعه‌ای از علائم مثل تب، لرز، گیجی، تپش قلب که ممکن است در صورت مصرف هم‌زمان با داروهای ضدافسردگی یا مخدرها ایجاد شود)
• افت فشارخون (احساس ضعف ناگهانی یا سیاهی رفتن چشم هنگام ایستادن)
• توهم یا دیدن/شنیدن چیزهایی که واقعی نیستند

عوارض درازمدت مصرف ترامادول (در مصرف طولانی‌مدت یا سوءمصرف):

• کاهش میل جنسی و اختلال در عملکرد جنسی
• تعریق شدید یا مداوم
• اختلال در خواب (بی‌خوابی یا کابوس‌های شبانه)
• ایجاد وابستگی روانی و جسمی به دارو
• احساس افسردگی، بی‌قراری یا تحریک‌پذیری
• کاهش تمرکز، فراموشی و اختلال در تصمیم‌گیری

ترامادول چه مدت در خون باقی می‌ماند؟

مدت‌زمان باقی‌ماندن ترامادول در خون به عوامل مختلفی مانند سن، وضعیت کبد و کلیه، دوز مصرف‌شده، نوع فرآورده (قرص معمولی یا طولانی‌رهش) و مدت مصرف بستگی دارد. بااین‌حال، طبق منابع معتبر پزشکی، به طور متوسط ترامادول تا حدود ۴۸ ساعت (۲ روز) پس از آخرین دوز مصرفی در آزمایش خون قابل‌شناسایی است.

این دارو دارای نیمه‌عمر متوسطی بین ۶ تا ۸ ساعت است؛ یعنی بدن طی این مدت نیمی از مقدار دارو را دفع می‌کند. برای پاک‌سازی کامل دارو از خون معمولاً بین ۴ تا ۵ نیمه‌عمر زمان نیاز است، بنابراین معمولاً پس از دو روز غلظت دارو به زیر سطح قابل‌تشخیص می‌رسد.

البته در مصرف دوزهای بالا، مصرف مزمن یا در افراد با اختلال عملکرد کبد و کلیه، ممکن است زمان باقی‌ماندن ترامادول در خون بیشتر از حد معمول باشد.

✅ مقاله پیشنهادی: کلینیک ترک اعتیاد بانوان تهران

موارد منع مصرف ترامادول

اگر قصد دارید ترامادول مصرف کنید یا برای کسی تجویز شده، خیلی مهم است بدانید در چه شرایطی مصرف این دارو خطرناک یا ممنوع است. در برخی موارد، ترامادول می‌تواند باعث تشدید بیماری یا حتی خطر مرگ شود. در ادامه مواردی را می‌خوانید که مصرف ترامادول در آن‌ها توصیه نمی‌شود یا کاملاً ممنوع است:

✔️ کودکان و نوجوانان

• مصرف ترامادول برای کودکان زیر ۱۲ سال ممنوع است.
• نوجوانان زیر ۱۸ سالی که جراحی لوزه یا آدنوئید (بافت نرم پشت بینی) داشته‌اند، نباید از ترامادول استفاده کنند، چون خطر قطع تنفس در خواب در آن‌ها بالاست.

✔️ افراد با مشکلات تنفسی شدید
اگر فردی آسم شدید دارد یا دچار سرکوب تنفس است (تنفس کند یا سطحی دارد)، مصرف ترامادول می‌تواند وضعیت تنفس را بدتر کرده و خطرناک باشد.

✔️ مصرف داروهای خاص
افرادی که در ۱۴ روز گذشته داروهای خاصی به نام مهارکننده‌های MAO مصرف کرده‌اند (مثل برخی داروهای ضدافسردگی قدیمی)، نباید ترامادول بخورند. ترکیب این داروها با ترامادول می‌تواند باعث سندرم سروتونین یا تشنج شود.

✔️ سابقه یا خطر تشنج
اگر فردی سابقه تشنج داشته یا بیماری‌هایی دارد که باعث تشنج می‌شوند و به‌خوبی کنترل نشده‌اند، ترامادول می‌تواند احتمال بروز تشنج را بیشتر کند.

✔️ نارسایی کبد یا کلیه
در افرادی که کبد یا کلیه‌شان به‌درستی کار نمی‌کند (نارسایی متوسط تا شدید)، تجزیه و دفع ترامادول به‌درستی انجام نمی‌شود و ممکن است در بدن تجمع پیدا کند و خطرساز شود.

✔️ منع مصرف ترامادول دوران بارداری و شیردهی 

• ترامادول در سه‌ماهه آخر بارداری ممکن است باعث مشکلات تنفسی در نوزاد شود.
• همچنین، این دارو از طریق شیر به نوزاد منتقل می‌شود و مصرف آن در دوران شیردهی می‌تواند برای کودک خطرناک باشد.

چه داروهایی با ترامادول تداخل دارند؟

اگر ترامادول مصرف می‌کنید یا قصد دارید شروع به مصرف آن کنید، حتماً باید بدانید که برخی داروها می‌توانند با ترامادول تداخل داشته باشند و باعث عوارض جدی شوند. این تداخلات ممکن است اثر ترامادول را کم یا زیاد کنند، باعث تشنج شوند یا حتی نفس کشیدن را سخت کنند. در ادامه مهم‌ترین گروه داروهای خطرناک در ترکیب با ترامادول را آورده‌ایم:

تداخل دارویی ترامادول با داروهای ضدافسردگی و افزایش‌دهنده سروتونین

این داروها اگر با ترامادول هم‌زمان مصرف شوند، می‌توانند باعث سندرم سروتونین شوند؛ حالتی خطرناک با علائمی مثل تب، لرزش، تعریق، گیجی و حتی تشنج.
نمونه داروها:

• فلوکستین (Fluoxetine)
• سرترالین (Sertraline)
• سیتالوپرام (Citalopram)
• ونلافاکسین (Venlafaxine)
• دولوکستین (Duloxetine)
• داروهای میگرن مانند سوماتریپتان (Sumatriptan)

تداخل دارویی ترامادول با داروهایی که بر متابولیسم (سوخت‌وساز) ترامادول در کبد تأثیر می‌گذارند

کبد برخی آنزیم‌ها دارد که ترامادول را تجزیه می‌کنند. داروهایی که این آنزیم‌ها را تحریک یا مهار می‌کنند، می‌توانند باعث افزایش یا کاهش غلظت ترامادول در خون شوند.
کاهش‌دهنده اثر ترامادول:

• کاربامازپین (Carbamazepine)
• فنی‌توئین (Phenytoin)
• ریفامپین (Rifampin)

افزاینده اثر ترامادول:

• کتوکونازول (Ketoconazole)
• اریترومایسین (Erythromycin)
• فلوکونازول (Fluconazole)

(این داروها روی آنزیم‌های کبدی به نام CYP2D6 و CYP3A4 اثر می‌گذارند)

تداخل دارویی ترامادول با داروهای تضعیف‌کننده سیستم تنفسی

مصرف هم‌زمان ترامادول با داروهایی که نفس کشیدن را کند یا ضعیف می‌کنند، می‌تواند منجر به ایست تنفسی یا مرگ ناگهانی شود. نمونه‌ها:

• الکل (حتی در مقدار کم)

داروهای آرام‌بخش گروه بنزودیازپین‌ها:

• دیازپام (Diazepam)
• لورازپام (Lorazepam)
• کلونازپام (Clonazepam)

سایر مسکن‌های افیونی :

• مورفین
• متادون
• اکسی‌کدون
• بوپرنورفین

تداخل دارویی ترامادول با داروهای ضدتشنج

برخی داروهای ضدتشنج می‌توانند اثر ضددرد ترامادول را کاهش دهند یا احتمال تشنج را بیشتر کنند. نمونه‌ها:

• کاربامازپین (Carbamazepine)
• فنی‌توئین (Phenytoin)
• فنوباربیتال (Phenobarbital)

روش‌های ترک ترامادول

ترک ترامادول، به‌ویژه اگر به‌صورت ناگهانی انجام شود، می‌تواند با علائمی مانند بی‌خوابی، بی‌قراری، اضطراب، تهوع، تعریق زیاد، بدن‌درد و حالاتی شبیه سرماخوردگی شدید همراه باشد. این علائم معمولاً از ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از قطع مصرف شروع شده و ممکن است تا دو هفته ادامه پیدا کنند.

برای جلوگیری از این علائم، بهترین راه ترک، کاهش تدریجی دوز تحت‌نظر دکتر فوق تخصص ترک اعتیاد است. در موارد شدید، داروهایی مانند کلونیدین (برای کنترل فشارخون و کاهش علائم بدنی) یا بنزودیازپین‌ها (داروهای آرام‌بخش کوتاه‌مدت مثل دیازپام برای کنترل اضطراب و بی‌خوابی) به‌صورت موقت تجویز می‌شود.

همچنین، شرکت در جلسات مشاوره روان‌شناختی و گروه‌های حمایتی می‌تواند به ماندگاری ترک کمک زیادی کند و از بازگشت جلوگیری کند. کلینیک ترک اعتیاد طلوعی دیگر با تیمی مجرب از پزشکان، روان‌درمانگران و مشاوران متخصص، آماده همراهی شما در مسیر ترک ترامادول است. برای دریافت مشاوره رایگان همین حالا تماس بگیرید و گام اول به‌سوی زندگی سالم را بردارید.

✅ مقاله پیشنهادی: برای ترک ترامادول چی بخوریم؟

جمع‌بندی

ترامادول یک داروی ضددرد قوی از خانواده شبه‌افیونی‌ها است که در اشکال مختلف مانند قرص، کپسول، قطره خوراکی و آمپول تجویز می‌شود و عمدتاً برای تسکین دردهای متوسط تا شدید، دردهای مزمن و برخی دردهای عصبی کاربرد دارد.

اگرچه ترامادول در صورت مصرف کوتاه‌مدت و با تجویز پزشک می‌تواند مؤثر باشد، اما استفاده طولانی‌مدت، خودسرانه یا همراه با سایر داروها، می‌تواند منجر به بروز عوارض جدی از جمله وابستگی جسمی و روانی، تشنج، اختلالات تنفسی، و سندرم سروتونین شود.

تداخل ترامادول با داروهای ضدافسردگی، ضدتشنج، داروهای آرام‌بخش، الکل و برخی آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است شدت عوارض را چندبرابر کند.

شناسایی به‌موقع علائم اعتیاد، مانند افزایش دوز مصرفی، بی‌قراری، علائم ترک و اختلال در عملکرد روزمره، نقش حیاتی در پیشگیری از وابستگی شدید دارد.
فرآیند ترک ترامادول باید کاملاً تدریجی، کنترل‌شده و تحت‌نظر پزشک انجام شود و در مواردی ممکن است نیاز به داروهای کمکی و روان‌درمانی باشد. بهره‌گیری از مشاوره تخصصی و مشارکت در گروه‌های حمایتی، شانس موفقیت در ترک پایدار را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد.

کلینیک ترک اعتیاد طلوعی دیگر به عنوان بهترین مرکز ترک اعتیاد تهران با تیمی متخصص در زمینه پزشکی، روان‌درمانی و توان‌بخشی اعتیاد، آماده ارائه برنامه‌های درمانی اختصاصی برای ترک ترامادول است.برای دریافت مشاوره رایگان و شروع فرآیند درمان، همین حالا با ما تماس بگیرید.

سؤالات متداول

1. آیا ترامادول کمتر از مورفین اعتیادآور است؟
   خیر. با اینکه اثر ضددرد ترامادول نسبت به مورفین ضعیف‌تر است، اما همچنان می‌تواند وابستگی جسمی و روانی ایجاد کند، به‌خصوص اگر به‌صورت خودسرانه و طولانی‌مدت مصرف شود.
2. آیا ترامادول در تست اعتیاد مشخص می‌شود؟
   در همه آزمایش‌ها خیر. برای شناسایی ترامادول معمولاً باید آزمایش خاصی به نام پنل گسترده مواد مخدر درخواست شود که مخصوص بررسی داروهای شبه افیونی است.
3. بعد از مصرف ترامادول چه مدت نباید رانندگی کنیم؟
   بهتر است حداقل ۲۴ ساعت از آخرین دوز گذشته باشد و هیچ حالت خواب‌آلودگی، گیجی یا کندی در عکس‌العمل نداشته باشید. رانندگی در زمان تأثیر دارو می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
4. آیا می‌توان ترامادول را همراه با استامینوفن مصرف کرد؟
   بله، اما فقط با تجویز پزشک. برخی داروهای ترکیبی مثل «اولتراست» حاوی هر دو ماده هستند، اما مصرف هم‌زمان بدون مشورت ممکن است باعث آسیب به کبد شود، به‌ویژه اگر دوز استامینوفن بالا برود.
5. روش درست مصرف ترامادول چگونه است؟
   ترامادول باید دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف شود. آن را نباید خرد کرد، جوید یا با الکل مصرف نمود. اگر قرص آهسته رهش است (طولانی‌اثر)، نباید شکسته یا نصف شود. مصرف بیش از مقدار تجویزشده می‌تواند باعث عوارض شدید و حتی اعتیاد شود.