ریتالین یا قرص شب امتحان که به خاطر استفاده نادرست بعضی از دانش‌آموزان و دانشجویان از این دارو به قرص شب امتحان معروف شده، دارویی است که برای درمان برخی بیماری‌ها و اختلالات کاربرد دارد.
اما استفاده نادرست از این دارو خصوصا توسط دانشجویان آن‌ها را در دام اعتیاد به این دارو گرفتار می‌کند. بیشتر بیمارانی که ریتالین را در دوز درمانی و طبق دستور پزشک مصرف می‌کنند، دچار اعتیاد نمی‌شوند.
اما افرادی که برای تجربه سرخوشی، بهبود عملکرد تحصیلی، کاهش وزن و شب بیداری به سوءمصرف ریتالین روی می‌آورند، به این ماده اعتیاد پیدا کرده و به شدت نیاز به ترک ریتالین خواهند داشت.
سوءمصرف ریتالین، به ویژه در مقادیر بالا علاوه بر اعتیاد باعث وابستگی جسمی نیز می‌شود. وابستگی جسمی به ریتالین بسیار خطرناک است و بهتر است افراد قبل از رسیدن به این مرحله ترک ریتالین را جدی گرفته و به دنبال راه‌های صحیح ترک آن باشند.
در ادامه برای آشنایی بیشتر با ریتالین و اینکه ببینیم ریتالین چیست؟ و نحوه عملکرد آن در مغز چگونه است؟ با کلینیک ترک اعتیاد طلوعی دیگر همراه باشید.
ریتالین چیست؟
متیل‌فنیدات یا به انگلیسی Methylphenidate یک داروی تجویزی با نام تجاری ریتالین است. از دیگر نام‌های تجاری متیل‌فنیدات می‌توان به کنسرتا و بیفنتین اشاره کرد؛ این دارو از ترکیبات مشابه آمفتامین‌ها است.
ریتالین به عنوان یک محرک سیستم عصبی مرکزی، معمولاً برای درمان اختلال نقص توجه-بیش‌فعالی (ADHD)، حمله خواب (نارکولپسی)، افسردگی و کمبود حواس و هوشیاری تجویز می‌شود.
این دارو با تغییر مقدار برخی از مواد طبیعی در مغز عمل می‌کند. داروی متیل فنیدات با نام تجاری ریتالین، متعلق به گروهی از داروها است که به عنوان محرک شناخته شده و می‌تواند به افزایش توانایی در توجه، تمرکز بر فعالیت و کنترل مشکلات رفتاری و بهبود مهارت‌های گوش دادن کمک کند.
همچنین این دارو برای درمان یک اختلال خواب خاص به نام نارکولپسی استفاده می‌شود. معمولا ریتالین به شکل قرص در بازار موجود است. اما این ماده ممکن است از طریق خوراکی یا پوست نیز جذب شود و جالب است بدانید، این دارو در فرهنگ عامه به “قرص شب امتحان” شهرت دارد.
ریتالین ماده‌ای محرک است که مصرف آن سیستم عصبی فرد مصرف کننده را تحریک کرده و باعث ترشح دوپامین می‌شود که نهایتا در فرد مصرف کننده حالت سرخوشی ایجاد می‌کند.
همین حالت سرخوشی که با مصرف این قرص ایجاد می‌شود، باعث شده جوانان خصوصا دانشجویان در شب‌های امتحان که می‌خواهند، به مدت طولانی بیدار بمانند و تمرکز بیشتری داشته باشند، رو به مصرف آن بیاورند.
اما باید بدانید، مصرف این دارو علاوه بر این که این افراد را دچار عوارض مصرف ریتالین می‌کند، باعث وابستگی و اعتیاد به ریتالین خواهند شد که نهایتا فرد برای رهایی از آن باید اقدام به ترک ریتالین نماید.
نحوه عملکرد ریتالین در مغز
همان‌طور که گفتیم داروی ریتالین در دسته مواد محرک قرار می‌گیرد و از نظر شدت اثرگذاری و عوارض در میانه طیفی قرار دارد که یک طرف آن کافئین و در طرف دیگر موادی با اثرات شدید مانند کوکائین، MDMA (اکستازی) و مت‌آمفتامین (شیشه) قرار دارند. این داروی محرک نیمه عمر ۴ ساعته دارد.
داروهایی مانند ریتالین که برای درمان طیف اختلالات ADHD تجویز می‌شوند، بر مواد شیمیایی مغز از جمله دوپامین و نوراپی‌نفرین تأثیر می‌گذارند.
اثر این دارو بر مغز عمدتاً در قشر مغز مشاهده می‌شود که مسئولیت عملکردهایی مانند کنترل تکانه، حل مسئله و برنامه‌ریزی را به عهده دارند. ریتالین نوعی باز دارنده باز جذب دوپامین است، یعنی این که باعث می‌شود دوپامین بیشتری در دسترس مغز باشد و غلظت نوراپی‌نفرین را افزایش می‌دهد.
میل شدید به این دارو در زمان شروع ترک آن به دلیل تأثیر دارو بر انتقال دهنده عصبی دوپامین در مغز ازعوارض بسیار رایج است. استفاده طولانی مدت از آمفتامین‌ها می‌تواند بر نحوه تولید دوپامین در مغز تأثیر بگذارد و پس از ترک مدتی طول بکشد تا مغز به حالت عادی برگردد.
در این مدت بسیاری از افراد هوس‌های شدیدی را تجربه می‌کنند، زیرا مغز از نظر شیمیایی در حال سازگاری با عدم وجود دارو است. البته درمان‌ها و ابزارهایی برای کمک به مدیریت هوس و تمایل به مصرف ریتالین مانند درمان رفتاری شناختی، ذهن آگاهی و مدیتیشن وجود دارد.
