آیا می‌دانید که سیگار کشیدن می‌تواند منجر به اعتیاد شدیدی شود که افراد را در کنترل اضطراب و پرخاشگری خود ناتوان می‌کند؟ علائم اعتیاد به سیگار ممکن است از یک پوک سیگار شروع شود، اما به تدریج فرد را به مصرف ده‌ها پاکت سیگار در روز سوق دهد.
این اعتیاد می‌تواند منجر به اختلالات روانی، بیماری‌های قلبی و عروقی، سرطان و بیماری‌های دیگر شود.
طبق آمار مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در سال ۱۴۰۲، حدود ۱۴ درصد از جمعیت بالای ۱۵ سال در ایران، یعنی حدود ۸ میلیون نفر، مصرف روزانه سیگار دارند. از این میزان، حدود ۲۵.۸۸ درصد مردان و ۴.۴۴ درصد زنان هستند.
مصرف سیگار یکی از عوامل اصلی مرگ و میر زودرس در سراسر جهان است. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، در سال ۲۰۲۰، مصرف دخانیات مستقیماً منجر به مرگ ۱.۸ میلیون نفر در ایران شده است.
ما در کلینیک تخصصی طلوعی دیگر، به شما کمک می‌کنیم تا علائم اعتیاد به سیگار را شناسایی کنید و با کمترین علائم، آن را ترک کنید.
علائم اعتیاد به سیگار
اعتیاد به سیگار یک بیماری مزمن است که با تمایل شدید به سیگار کشیدن و مشکلات در کنترل مصرف سیگار مشخص می‌شود.
نیکوتین، ماده شیمیایی موجود در سیگار، مسئول اعتیاد است. نیکوتین به سرعت در مغز جذب می‌شود و باعث افزایش سطح دوپامین، انتقال دهنده عصبی مسئول احساس لذت می‌شود.
این افزایش سطح دوپامین باعث می‌شود که سیگار کشیدن بسیار لذت بخش باشد و به ایجاد وابستگی کمک می‌کند.
در زیر علائمی که نشان می‌دهد که ممکن است به نیکوتین وابسته شده باشید را بررسی کنید:
۱. شما نمی‌توانید سیگار را ترک کنید.
زمانی که شما تلاش کرده‌اید اما نتوانستید سیگار را ترک کنید، این می‌تواند یکی از علائم اعتیاد به سیگار باشد. این ممکن است نشانگر تقویت‌های فیزیولوژیکی و روانی نیکوتین در بدن و مغز شما باشد که باعث می‌شود به سختی بتوانید از مصرف سیگار دست بردارید.
علاوه بر این، اعتقاد به اینکه نمی‌توانید سیگار را ترک کنید، می‌تواند همبستگی با ترس از عوارض قطع سیگار داشته باشد. ممکن است از ترک سیگار هرچند کوتاه مدت به‌خاطر عوارضی مانند اضطراب، افسردگی یا تحریک روانی ناگهانی ناشی از قطع نیکوتین، هراس داشته باشید.
۲. هوس شدید به سیگار دارید.
هوس شدید به سیگار ممکن است یک احساس قوی و ناگهانی برای مصرف تنباکو باشد. این حس ممکن است به صورت فیزیکی و روانی تجربه شود.
به عبارتی دیگر، شما ممکن است احساس کنید که به سیگار احتیاج فوری دارید و برای تأمین کردن هوس خود، تمام تلاش خود را برای یافتن و استفاده از تنباکو انجام دهید.
این هوس شدید به سیگار معمولاً به علت وابستگی به نیکوتین واقع می‌شود. نیکوتین، مواد شیمیایی موجود در تنباکو است که به سرعت به مغز ما جذب می‌شود و رفتارهایی مانند ایجاد احساس آرامش و رضایت را فعال می‌کند.
به همین دلیل، وقتی بدن شما به حس آرامش و رضایت عادت کند، مغز درخواست بیشتری از نیکوتین را می‌کند و شما به سمت سیگار کشیدن هدایت می‌شوید.
اگر شما هوس شدید به سیگار را تجربه می‌کنید، می‌توانید به روش‌هایی برای مدیریت آن مراجعه کنید.
به عنوان مثال، استفاده از تکنیک‌های تنفس عمیق، مشغول کردن خود با فعالیت‌هایی که از سیگار دور باشند، یا توجه به منابع مشغولیت مثبت می‌توانند به شما کمک کنند.
۳. احساس پرخاشگری می‌کنید.
پرخاشگری می‌تواند یکی از علائم اعتیاد به سیگار باشد. وابستگی به نیکوتین می‌تواند تأثیری بر روی سلامت روانی افراد داشته باشد و موجب تغییرات در روحیه و رفتار آنها شود. پرخاشگری، به معنای ابراز عصبانیت، خشم و دشمنی به طریق غیر مناسب می‌باشد.
علت اصلی پرخاشگری در افراد وابسته به سیگار مربوط به تأثیر نیکوتین بر نشانه‌های شیمیایی و سیستم عصبی مرکزی است. وابستگی به نیکوتین می‌تواند باعث تحریک بخشی از مغز به نام سیستم بلع‌کننده (Amygdala) شود که در کنترل احساسات نقش دارد.
آزمایش‌ها نشان می‌دهد که نیکوتین می‌تواند مدیا تورهای سروتونین و دوپامین را افزایش دهد که در نتیجه ممکن است عواطف هیجانی را تحریک کند و پرخاشگری را افزایش دهد.
اگر احساس می‌کنید پرخاشگری در ارتباط با مصرف سیگار رخ می‌دهد، ممکن است بخواهید در نظر داشته باشید که ترک سیگار یک راه حل برای کاهش این علائم می‌تواند باشد.
با کمک مشاوره از یک متخصص، می‌توانید راه‌های مدیریت فشارهای روحی و کاهش پرخاشگری را در مسیر ترک سیگار یاد بگیرید.
۴. اضطراب شدید یکی از علائم اعتیاد به سیگار است.
اضطراب شدید می‌تواند یکی از علائم اعتیاد به سیگار باشد. وابستگی به نیکوتین می‌تواند تأثیرات منفی بر روی سلامت روانی افراد داشته باشد و موجب ایجاد یا تشدید اضطراب شود.
نیکوتین باعث تحریک سیستم عصبی می‌شود و تأثیری بر تولید و عملکرد نوروترانسمیترها دارد. به عنوان مثال، نیکوتین می‌تواند تحریک ترشح آدرنالین و سروتونین را افزایش دهد که دو نوع نوروترانسمیتر هستند که در ایجاد احساسات و کنترل استرس نقش دارند.
هنگامی که نیکوتین به مغز می‌رسد، سیستم بلع‌کننده (Amygdala) که در کنترل و مدیریت احساسات نقش دارد، تحریک می‌شود.
این تحریک می‌تواند باعث افزایش سطح اضطراب در افراد شود. همچنین، مصرف سیگار ممکن است عوارض قطع سیگار را در افراد تحریک کند که این عوارض شامل اضطراب شدید و عصبانیت نیز می‌شوند.
اضطراب ممکن است به شکل وقتی که سیگار را مصرف نکنید و یا در مواقعی که برای شروع کنترل کردن تعداد سیگارها تصمیم می‌گیرید، بروز کند. همچنین، مصرف سیگار ممکن است به جای کنترل اضطراب، آن را تشدید کند.
۵. بی قراری و مشکلات خواب
بی قراری و مشکلات خواب می‌توانند علائم اعتیاد به سیگار باشند. هنگامی که یک فرد وابسته به نیکوتین است و سیگاری را مصرف نمی‌کند، ممکن است احساس بی قراری و عدم آرامش را تجربه کند. این علائم به عنوان جنبه جسمانی وابستگی به نیکوتین معروفند.
مصرف نیکوتین در سیگار باعث افزایش سطح دوپامین، که یک نوروترانسمیتر اندام مغزی است، در مغز می‌شود.
این افزایش موقتاً برای افزایش احساس آرامش و شادابی منجر می‌شود. با این حال، طی زمان، مغز به طور تدریجی به تراز عادی دوپامین عادت می‌کند و برای حفظ تراز نوروترانسمیترها، نیاز به مصرف نیکوتین بیشتری احساس می‌شود.
بدون مصرف نیکوتین، مغز می‌تواند به طور طبیعی دوپامین را تولید کند، اما این فرآیند ممکن است زمانی طول بکشد.
در این بین، ممکن است افراد تجربه بی قراری و عدم آرامش را تجربه کنند، زیرا مغز به تراز عادی دوپامین عادت کرده است.
علاوه بر بی قراری، اعتیاد به سیگار می‌تواند مشکلات خواب را نیز تحت تأثیر قرار دهد. مصرف نیکوتین قبل از خواب ممکن است باعث ایجاد مشکلات خواب شود. اثرات نیکوتین ممکن است باعث کاهش خواب عمیق شود.
به همین دلیل، افراد وابسته به سیگار ممکن است با بیداری مکرر در طول شب روبرو شوند و حتی ممکن است صبح‌ها احساس خستگی و خواب آلودگی را تجربه کنند.
۶. با وجود مشکلات سلامتی به سیگار کشیدن ادامه می‌دهید.
اگر مشکلات سلامتی در ریه‌ها یا قلب خود ایجاد کرده‌اید، نمی‌توانید سیگار خود را ترک کنید. مشکلات سلامتی مرتبط با سیگار می‌توانند جدی باشند و به طور قابل توجه‌ای بر کیفیت زندگی شما تأثیر بگذارند.
استمرار در مصرف سیگار می‌تواند علائم بیماری را تشدید کند و خطرات بیشتری را به وجود آورد. ترک سیگار علاوه بر بهبود وضعیت سلامت، می‌تواند به شما انرژی بیشتری، آرامش روانی و افزایش سطح بهبودی عمومی بدهد.
چگونه از اعتیاد به سیگار جلوگیری کنیم؟
برای جلوگیری از اعتیاد به سیگار، شما می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- آگاهی از خطرات سیگار: اطلاعات کافی در مورد خطرات سیگار و اثرات منفی آن بر سلامت می‌تواند اراده‌ی شما را تقویت کند. مطالعه در مورد بیماری‌هایی که به واسطه مصرف سیگار پرخطر هستند، مثل بیماری‌های قلبی، سرطان و بیماری‌های تنفسی، به شما کمک می‌کند تا بهترین تصمیم را در مورد عدم استفاده از سیگار بگیرید.
- تصمیم قاطع: مهم‌ترین قدم برای جلوگیری از اعتیاد به سیگار، تصمیم قاطع و اراده قوی است. متعهد شوید که هرگز سیگار نخواهید کشید و این تصمیم را به دوستان و خانواده‌تان بیان کنید تا حمایتشان را در این راه داشته باشید.
- محیط سالم: از محیط‌هایی که مصرف سیگار در آن مجاز است، دوری کنید. انتخاب محیط‌های سالم که سیگار کشیدن در آنها ممنوع است، مثل رستوران‌ها و مکان‌های عمومی غیرسیگاری، به شما کمک می‌کند تا با محیطی تمیز و بدون دخانیات مواجه شوید.
- توانایی مدیریت استرس: استرس و فشارهای روزمره ممکن است دلیلی برای استفاده از سیگار باشند. بنابراین، یادگیری راه‌های مدیریت استرس مؤثر می‌تواند به جایگزینی سیگار با روش‌های سالم‌تر مانند ورزش، مدیتیشن و تکنیک‌های تنفسی کمک کند.
- حمایت از خانواده و دوستان: حمایت خانواده و دوستان در تلاش برای جلوگیری از اعتیاد سیگار بسیار ارزشمند است. با آنها در مورد تصمیم خود برای عدم مصرف سیگار صحبت کنید و از حمایت و تشویق آنها بهره ببرید.
- استفاده از منابع موجود:دردسترس‌بودن منابع و کمک‌هایی مثل دوره‌های ترک سیگار و گروه‌های پشتیبانی از ترک سیگار می‌تواند دراین مسیر به شما کمک کند. با مراجعه به گروه‌های حمایتی یا مشاوره از متخصصان، می‌توانید به روش‌ها و راهکارهای موثرتر برای جلوگیری از اعتیاد به سیگار دست پیدا کنید.
همچنین مهم است به خودتان زمان بدهید تا این عادت را تدریجاً کنار بگذارید، زیرا ترک سیگار ممکن است زمان بر باشد. با صبر و اراده قویتان، می‌توانید به موفقیت برسید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر سعی کرده‌اید سیگار را ترک کنید اما نتوانسته‌اید برای همیشه آن را ترک کنید، تنها نیستید. اکثر افراد سیگاری قبل از اینکه به ترک سیگار پایدار و طولانی‌مدت دست یابند، تلاش‌های زیادی برای ترک سیگار انجام می‌دهند.
اگر از یک برنامه درمانی پیروی کنید که هم جنبه‌های فیزیکی و هم جنبه‌های رفتاری وابستگی به نیکوتین را مورد توجه قرار می‌دهد به شما کمک زیادی را می‌کند.
استفاده از داروها و کار با مشاوری که مخصوصاً برای کمک به افراد برای ترک سیگار آموزش دیده (متخصص درمان دخانیات) به طور قابل توجهی شانس موفقیت شما را افزایش می‌دهد.
از تیم مراقبت‌های بهداشتی خود بخواهید که به شما کمک کنند تا یک برنامه درمانی مناسب برای شما ایجاد کنید یا به شما توصیه کنند که برای ترک سیگار از کجا کمک بگیرید.
سخن پایانی
هنگامی که شما از محصولات حاوی نیکوتین خودداری می‌کنید، تغییرات مثبتی در بدن خود تجربه خواهید کرد. به عنوان مثال، بهبود تنفس و توان ورزشی، بهبود حس بویایی و چشایی، کاهش خطر بیماری‌ها از جمله سرطان و بیماری‌های قلبی، بهبود دندان‌ها و لثه‌ها و صرفه جویی در هزینه‌ها برخی از خواسته‌های مهم هستند.
توقف از مصرف نیکوتین نقش زیادی در بهبود سلامتی شما خواهد داشت، اما باید توجه داشته باشید که نیکوتین یک ماده اعتیادآور است و اختلال مصرف دخانیات ممکن است مسئله پیچیده‌ای باشد. در این مورد، ترکیبی از درمان‌های دارویی و روان‌شناختی می‌توانند مؤثر باشند.
مراقبت‌های بهداشتی توصیه می‌کنند که در صورت وجود اختلال مصرف دخانیات، با ارائه دهنده خود در مورد درمان ترک سیگار صحبت کنید. با حمایت و راهنمایی آنها، می‌توانید به سمت یک زندگی بدون نیکوتین پیشرفت کنید.
اگر به اندازه کافی مصمم باشید و از منابع و پشتیبانی‌های مناسب بهره بگیرید، می‌توانید ترک سیگار را به عنوان یک هدف موفقیت‌آمیز داشته باشید. امروزه بسیاری از منابع آنلاین و برنامه‌های تلفن همراه نیز برای کمک به ترک سیگار ارائه می‌شوند.
