متادون یک ماده شبه مخدر بسیار قوی است و عملکردی همچون مرفین و هروئین دارد. اما به عنوان یک داروی جایگزین برای کمک به افرادی که درگیر اعتیاد به مواد مخدری مانند تریاک، هروئین، مرفین، شیشه، گل، کدئین، کراک، ماری‌جوانا و… هستند، تجویز می‌شود.
در کمپ‌های غیر اصولی برای ترک اعتیاد، متادون را به صورت روزانه در دوزهای اندازه‌گیری شده به یک فرد می‌دهند. آن‌ها تصور می‌کنند که این دارو به افراد کمک می‌کند، هر گونه مواد مخدر دیگری که از آن استفاده می‌کنند را متوقف کند!
در صورتی که متادون نوعی دیگر از شبه مخدرها است و بر گیرنده‌های اوپیوئیدی مغز اثر گذاشته و به همین جهت قدرت اعتیاد زایی بالایی داشته و به شدت وابستگی فیزیکی و ذهنی برای بیمار ایجاد می‌کند و شخص تنها نوع اعتیاد خود را از موادی دیگر به متادون تغییر می‌دهد.
از طرفی این دارو نحوه واکنش مغز و سیستم عصبی شما به درد را تغییر و تسکین می‌دهد. اگر درد زیادی در اثر آسیب دیدگی، جراحی یا بیماری طولانی مدت دارید، ممکن است پزشک برای درمان درد شما، این دارو را تجویز کند.
این روزها مصرف این ماده مخدر در حال افزایش است و آثار اجتماعی زیان باری را برای سلامتی جامعه داشته است. طی چند سال گذشته تعداد افرادی که برای متادون نسخه پزشک دریافت کرده‌اند، به طرز چشمگیری افزایش یافته است.
در حالی که این دارو نه تنها بسیار اعتیاد آور بوده، بلکه یکی از اصلی‌ترین عوامل مرگ‌ومیر ناشی از اوردوز با مواد مخدر است. از این رو ترک متادون خود مقوله جداگانه‌ای است که به شدت باید مورد توجه قرار گیرد. در ادامه برای آشنایی بیشتر با ماده اعتیاد آور متادون با کلینیک ترک اعتیاد طلوعی دیگر همراه باشید.
متادون چیست؟
متادون که به انگلیسی به آن Methadone می‌گویند و نام تجاری آن دولوفین (Dolophine) است. یک مسکن قوی و ماده مخدری صنعتی است. متادون در دسته‌ای از داروها قرار دارد که به عنوان داروهای ضد درد و داروی ترک اعتیاد شناخته می‌شوند.
غالباً از آن به عنوان یک درمان نگهدارنده برای مهار اعتیاد به مواد مخدر و مواد روان‌گردان مانند تریاک، هروئین و مرفین، شیشه، گل، کدئین، کراک، ماری‌جوانا و… و گاهی نیز برای تسکین دردهای مزمن و شدید نظیر سرفه‌های تکراری و خشک به کار می‌رود.
این دارو امروزه علاوه بر تسکین درد اغلب به عنوان بخشی از درمان وابستگی به مصرف هروئین یا نارکوتیک‌ها استفاده می‌شود. تأثیر این دارو بر بدن بیمار مانند تأثیری است که مورفین بر بدن می‌گذارد، اما طولانی‌تر. متادون درمانی یا درمان با دوز نگهدارنده متادون که از بروز علائم ترک تریاک جلوگیری کرده و تقاضای آن را کاهش داده یا از بین می‌برد.
این دارو امروزه به عنوان یک مخدر “صنعتی” مصرف می‌شود و به صورت پودر کریستالی سفید رنگ یا قرص و شربت است. همچنین این ماده به فرم‌های دارویی به شکل قرص خوراکی، فرآورده تزریقی، پودر و محلول خوراکی در بازار دارویی ایران وجود دارد.
مصرف خوراکی متادون از طریق دستگاه گوارش جذب بدن شده و به سرعت وارد جریان خون فرد می‌شود. اثرگذاری آن بعد از نیم ساعت شروع می‌شود و شدیداً بر عملکرد سیستم عصبی، قلبی – عروقی فرد اثر می‌گذارد.
مصرف این دارو همچنین باعث شل شدن عضلات شده و پس از گذشت دقایق اولیه از مصرف، حدود ۴ تا ۶ ساعت شخص تحت تأثیر دارو قرار دارد.
هر چند که این دارو در زمان محرومیت و سم‌زدایی مواد از بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما خود این دارو نیز به نوعی برای بیمار وابستگی شدید به وجود آورده و در صورت عدم استفاده متادون، بیمار دچار حالت محرومیت، علائم ترک و خماری می‌شود.
این دارو نه تنها بسیار اعتیادآور است، بلکه یکی از اصلی‌ترین عوامل مرگ‌ومیر ناشی از اوردوز با مواد مخدر است. همچنین بر اساس آمار متادون عامل بیش از ۳۰ درصد از مرگ‌های ناشی از سوء مصرف مواد همراه با مسکن بوده است.
به دلیل آنکه بیمار می‌خواهد حالت آرام بخشی را برای خود تکرار کند، به مصرف بیش از حد این دارو روی می‌آورد که باعث ایجاد عوارض شدیدی بر روی بدن او می‌شود.
از جمله باعث تنگی نفس فرد شده که می‌تواند سبب مرگ او نیز شود. مصرف متادون همچنین باعث ایجاد اختلالات روحی و روانی نیز می‌گردد، بنابراین کسانی که با ماشین‌های سنگین کار می‌کنند شدیداً از مصرف این دارو منع شده‌اند.
به طور خلاصه می‌توان گفت، مصرف این ماده مخدر در طولانی مدت ممکن است آنچنان منجر به اعتیاد و وابستگی شدید بیمار شود که شخص مجبور باشد سریعاً برای شروع دوره درمانی ترک متادون به مراکز تخصصی ترک اعتیاد مراجعه کند.
وقتی شخصی بعد از مصرف متادون دچار مسمومیت شود این علائم در او نمایان خواهد شد :
تکلم بریده بریده، راه رفتن بی‌ثبات، اختلال در تعادل، خواب آلودگی، حرکات کند بدنی که با مشاهده این علائم باید سریعاً او را به اورژانس معرفی نمایید.
زیرا در صورتی که اقدام به موقع انجام نشود، به حالاتی نظیر رفتن فرد به اغماء، ایست تنفسی و کاهش اکسیژن رسانی به مغز و مرگ منجر می‌شود.
نحوه مصرف متادون به چه صورت است؟
متادون دارویی است که تنها با نسخه پزشک قابل تهیه بوده و تهیه آن از راه‌های دیگر، غیرقانونی است. مصرف غیر قانونی متادون هم باعث اعتیاد، بروز رفتارهای پرخطر و بروز علائم مسمومیت یا عوارض جانبی شدید می‌شود.
میزان مصرف این دارو تنها بر اساس تشخیص پزشک و با توجه به شرایط بیمار تعیین می‌شود. چنانچه متادون به عنوان داروی کلینیک ترک اعتیاد تجویز شده باشد، ممکن است نیاز به مصرف طولانی مدت آن باشد.
پس از طی دوره درمان، پزشک میزان مصرف متادون را به تدریج کاهش می‌دهد تا به آهستگی دارو قطع شود. چرا که با مصرف مداوم و کنترل نشده این ماده اعتیادآور، عوارض متادون به مرور در فرد مصرف کننده خودش را نشان خواهد داد.
مکانیسم اثر متادون
متادون گیرنده قوی اپیوئیدی است و تأثیرات اصلی خود را از این طریق اعمال می‌کند، همچنین متادون احتمالاً با مهار عملکرد کانال یونی دریچه – لیگاندی میزان وابستگی به مخدرهای اپیوئیدی را کاهش می‌دهد.
ماده اعتیادآور متادون از طریق اتصال به نوعی از گیرنده اپیوئیدی و فعال‌سازی آن عمل می‌کند. متادون به این شکل اثرات ضد درد و آرام بخش خود را ایجاد می‌کند.
همچنین ممکن است برخی عوارض متادون مانند یبوست، دپرشن، مشکلات تنفسی و تهوع هم در ابتدای مصرف این ماده رخ بدهد. توجه داشته باشید که متادون نحوه پاسخ دهی مغز و سیستم عصبی به درد را تغییر می‌دهد و بیمار احساس تسکین می‌کند.
این دارو در ترک مواد مخدر دیگر به کار می‌رود، چرا که اثرات کندی داشته و مانع بروز علائم سندروم محرومیت می‌شود. این نوع از درمان وابستگی به مواد را جایگزین درمانی می‌نامند.
جایگزین درمانی تنها با نظر پزشک متخصص و تحت مراقبت قابل اجراست. چرا که ممکن است فرد مبتلا به اعتیاد، متادون را جایگزین مواد مصرفی خود کرده و به این دارو وابسته شود.
