مصرف انواع و اقسام مواد مخدر و اعتیادآور عوارض زیادی برای فرد مصرف کننده به همراه دارد و اثرات و نحوه تأثیر آن‌ها نیز از فردی به فرد دیگر متفاوت است. اما ازجمله شایع‌ترین این عوارض، ایجاد توهم در افراد معتاد است. مواد توهم‌زا این روزها در بین جوانان و سایر مردم بسیار رواج پیدا کرده است.
مواد توهم‌زا به خاطر آثار روانی خاصی که به وجود می‌آورند، از دیرباز مورد توجه بشر بوده‌اند. منبع اولیه این مواد نوعی قارچ بوده که آن را قارچ سحرآمیز می‌نامیدند و قبایل مختلف از آن در مراسم مذهبی و قومی خود استفاده می‌کردند.
برای آشنایی بیشتر با اینکه مواد توهم‌زا چیست و چگونه بر مغز فرد اثر می‌کند؟ در ادامه مطلب با کلینیک ترک اعتیاد طلوعی دیگر همراه باشید.
مواد توهم‌زا چیست؟
مواد توهم‌زا یا به انگلیسی hallucinogens نوعی مواد مخدر هستند که درک فرد از واقعیت را تغییر می‌دهند. این مواد بیشتر باعث توهم، هذیان، دگرگونی در ادراک و احساسات می‌شوند.
به طور کلی سه دسته بزرگ توهم‌زاها به نام روان‌گردان‌ها و منفک کننده‌ها و هذیان‌آورها وجود دارند. این مواد باعث می‌شوند تا فرد چیزهایی را ببیند، احساس کند و بشنود که واقعی نیستند یا تفسیر او را از آنچه در اطرافش می‌گذرد تحریف می‌کنند.
با مصرف این گونه مواد توهم‌زا، ادراکات فرد از نظر زمانی نیز دچار تغییر می‌شود. به طور مثال ممکن است گذشت هر دقیقه برابر با گذشت ساعت‌ها به نظر برسد و شخص حتی دچار توهمات لمسی گردد.
در این شرایط ممکن است شخص چیزهایی را ببیند، بشنود و یا بر روی پوست خود احساس کند که وجود واقعی نداشته باشند و تشخیص صحیح از محیط پیرامون و اتفاقات آن نداشته باشید.
افرادی که به طور منظم از مواد توهم‌زا استفاده می‌کنند، ممکن است دچار “فلاش بک” شوند که این می‌تواند روزها، هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سال‌ها بعد از مصرف مواد توهم‌زا اتفاق بیفتد.
انواع مختلفی از توهم‌زاها وجود دارد. برخی به طور طبیعی در درختان، انگورها، دانه‌ها، قارچ‌ها و برگ‌ها به دست می‌آیند و بقیه در آزمایشگاه‌ها ساخته می‌شوند.
همان‌طور که گفتیم، اولین مواد توهم‌زایی که بشر شناخت، دارای منبع اولیه گیاهی است که یک نوع قارچ می‌باشد و از آن در قبایل مختلف و در حین مراسم مذهبی استفاده می‌کرده‌اند.
پس از آن مواد توهم‌زا در دنیای مدرن معرفی شدند و به شکل قارچ یا پی سی پی به بازار عرضه گشتند. علاوه بر آن، این دسته از مواد توهم‌زا، دارای موارد و استفاده‌های پزشکی نیز هستند و خاصیت بی حس کنندگی و هوشبری نیز دارند.
بیشتر توهم‌زایی که امروزه وجود دارند، از جمله (LSD) و (PCP)، به دنبال تلاش بشر برای تولید داروهای پزشکی ساخته شده‌اند. این مواد به‌عنوان داروهای بی‌حس کننده یا هوش‌بر در حین جراحی تولید شده‌اند.
اما پس از مدتی مشخص شد که بیمارانی که با استفاده از این داروها تحت جراحی قرار می‌گیرند، تا مدت‌ها آثار روانی عجیبی از خود نشان می‌دهند، ادراکات و حواس مختلف آن‌ها مختل شده و به انواع توهمات دچار می‌شوند.
برخی از این مخدرها سریع عمل می‌کنند و بعضی دیگر مدت زمان زیادی طول می‌کشد تا روی فرد اثر بگذارد. تحت تأثیر این مواد قرار گرفتن را معمولاً ”نشئگی” می‌نامند.
برخی از مواد توهم‌زایی که ساخته می‌شوند. عبارت‌اند از LSD (دی اتیل آمید اسید لیسرژیک) PCP (فن سیکلیدین یا “غبار فرشته”) و کتامین. ترکیبات طبیعی دیگری هم هستند که در گیاهان خاص پیدا می‌شوند.
به طور مثال کاکتوس پیوت، ماده توهم‌زای مسکالین تولید می‌کند. یا سیلوسیبین که در قارچ‌های خاصی یافت می‌شود که با نا ”قارچ جادویی” شناخته می‌شوند.
چگونگی تأثیر مواد توهم‌زا بر روی افراد به چیزهای زیادی بستگی دارد، از جمله سن، وزن و سلامت آن‌ها. همچنین این که آیا فرد به مصرف آن عادت دارد و آیا داروهای دیگر نیز در همان زمان مصرف می‌کند یا خیر، بر روی چگونگی تأثیر آن اثر گذار است.
هر چند اثرات هر دارویی به مقدار مصرف شده نیز بستگی دارد. قضاوت در این مورد می‌تواند بسیار سخت باشد زیرا کیفیت و قدرت داروهای غیرقانونی می‌تواند از دسته‌ای به دسته دیگر بسیار متفاوت باشد.
مواد مخدر توهم‌زا چطور باعث توهم می‌شوند؟
مواد توهم‌زا یا همان روان‌گردان‌ها به صورت مستقیم بر گیرنده‌های عصبی و قسمت‌های مختلف مغز اثرات منفی گذاشته و با ایجاد احساسات غیرواقعی، نحوه و میزان درک افراد را از جهان و محیط زندگی‌شان و همچنین اتفاقات پیرامون آن‌ها تغییر می‌دهند.
این مواد مراکز خاصی از مغز را هدف قرار داده تا درک آن از ورودی یا دروندادهای حسی تغییر کند. به طور مثال شخصی ممکن است به یک دیوار خالی نگاه کند، اما مغز متوهمش دیوار خالی را در حال حرکت و چرخش یا شاید پوشیده از حشرات تفسیر کند و ببیند که واقعا ترسناک است.
توهم در اعتیاد به مواد مخدر باعث تأثیرات مختلفی می‌شود. این نوع از مواد مخدر بیشترین تأثیر را بر روان و مغز افراد می‌گذارد و آسیب جسمانی زیادی ندارند.
اما با ایجاد توهم باعث می‌شوند فرد مصرف کننده صداها و تصاویر غیر واقعی را بشنود و ببیند و از جهان واقعی پیرامونشان منفک شود.
به طور کلی مواد توهم‌زا باعث شادی بیش از اندازه، جدایی از واقعیت و زمان حال، ایجاد خلأ ذهنی و توهم‌های شدید می‌شود و ممکن است در این حالت اتفاقات و چیزهایی را ببینند که صرفاً ساخته ذهن آن‌ها و تحت تأثیر مواد مصرف شده به وجود آمده است.
مواد مخدر توهم‌زا تأثیر زیاد و مستقیمی بر گیرنده‌های عصبی و روان انسان دارند. این مواد با ایجاد شرایط جدیدی که در واقعیت وجود ندارد و فرد آن را تجربه نمی‌کند، باعث ایجاد توهم و یک فضای غیرواقعی و ذهنی برای آن فرد می‌شود.
در چنین وضعیتی احتمال بروز هرگونه رفتار یا هر کاری از سمت شخص مصرف کننده وجود دارد. بسیاری از جرایم و جنایاتی که روزانه در سراسر جهان اتفاق می‌افتند، به دلیل توهمی است که فرد به خاطر مصرف مواد مخدر دچار آن شده است.
قدرت مواد توهم‌زا یا هالوسینوژن‌ها آنقدر زیاد است که می‌تواند حتی به خودکشی در افراد نیز منجر شود. متأسفانه مصرف این نوع مواد در جوانان و نوجوانان به دلیل هیجان و احساسات بیش از اندازه و غیر واقعی که برایشان ایجاد می‌کند، بیشتر دیده می‌شود.
