کوکائین چیست؟ و تأثیر کوکائین بر مغز و اعصاب

کوکائین چیست ؟ یکی از قوی‌ترین و خطرناک‌ترین محرک‌های اعتیادآور از مجموعه ماده‌های مخدر و روان‌گردان است که خالص آن از بوته گیاه کوکا اریتروکسیلون به دست می‌آید که در آمریکای جنوبی و مرکزی کشت می‌شود.

این ماده مخدر اثر سرخوشی شدید و در عین حال کوتاه مدت دارد و بسیار اعتیادآور بوده و ترک آن دشوار است. به دلیل مصرف مداوم برای اثرگذاری بیشتر، این ماده در بین افراد پول‌دار و قشر مرفه جامعه بیشتر رواج دارد چرا که قیمت کوکائین در ایران نسبتا بالا است.

آمار نشان می‌دهد که بیشترین مصرف کنندگان ۱۸ تا ۲۵ ساله هستند که در این بین مردان ۲ برابر زنان از این ماده مخدر اعتیاد آور استفاده می کنند. 

کوکائین بعد از ماری‌جوانا دومین داروی غیرقانونی پرمصرف در جهان است و میزان تجارت سالیانهٔ آن بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ میلیارد دلار آمریکا تخمین زده می‌شود.

در ادامه برای آشنایی بیشتر با کوکائین و اینکه ببینیم کوکائین چیست؟ و تأثیر آن بر مغز و اعصاب چگونه است؟ تا انتهای این مطلب با  کلینیک ترک اعتیاد طلوعی دیگر همراه باشید. هم چنین می توانید برای آشنایی با روش های ترک کوکائین با ما همراه باشید.

کوکائین چیست؟

به کوکائین به انگلیسی چه گفته می‌شود؟ کوکائین نوعی ماده محرک است که به انگلیسی Cocaine نامیده شده و با نام غیررسمی کُک نیز شناخته می‌شود.

این ماده یکی از قوی‌ترین و خطرناک‌ترین محرک‌های اعتیادآور از مجموعه ماده‌های مخدر و روان‌گردان است. در واقع باید گفت کوکائین قدرتمندترین محرک با منشأ طبیعی است و با نام‌های دیگری مانند برف، سنگ، وایت لیدی، گرد سفید و کُک نیز شناخته می‌شود.

زمانی که برای اولین بار Coca-Cola تولید شد، این نوشیدنی حاوی ۹ میلی‌گرم کوکائین در هر لیوان بود. در سال ۱۹۰۳ این ماده حذف شد، اما این نوشیدنی هنوز هم دارای طعم دهنده کوکا است.

از این ماده برای انگیزه‌های تفریحی غیرقانونی و در پزشکی از آن برای بی‌حسی موضعی پیش از عمل جراحی استفاده می‌کنند. این محرک به شکل‌های گوناگون تهیه می‌شود و شکل خیابانی آن پودری کریستالی ریز و سفید رنگ است.

مصرف کوکائین اثرات روانی فوری مانند سرخوشی، برانگیختگی جنسی، روان‌پریشی و آژیتاسیون دارد. تأثیرات فیزیکی مصرف شامل تندتپشی، مردمک‌گشادی و عرق کردن است. از دیگر تأثیرات مصرف کوکائین افزایش انرژی و هوشیاری و کاهش نیاز به غذا و خواب است.

این پودر سفید رنگ با نام‌های رایج کراک، راک، برف، با دانه‌های بسیار ریز شکل ظاهری نمک را دارد و حلال در آب است.  کوکائین به روش‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد، بعضی از این راه‌ها عبارت‌اند از: استنشاقی، دود کردن، تزریق زیر جلدی یا وریدی و یا مالیدن به غشا مخاط.

اما به طور کلی اغلب کوکائین را با اسکناس پیچیده شده یا دیگر وسایل از راه بینی استنشاق می‌کنند. این محرک ماده‌ای سریع‌الاثر است و مدت اثر استنشاق آن بین ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پس از مصرف و تزریق وریدی آن تنها ۵ تا ۱۰ دقیقه پس از مصرف باقی می‌ماند.

بنابراین، فرد کوکائین را در فواصل زمانی کوتاه مورد استفاده قرار می‌دهد، تا مدت زمان بیشتری نشئه شود. به دلیل مصرف مداوم برای اثرگذاری بیشتر، فرد به آن اعتیاد پیدا خواهد کرد.

کوکائین از لحاظ وابستگی و سوء مصرف در درجه ۲ طبقه‌بندی مواد اعتیادآور قرار می‌گیرد، از این رو فرد حتی پس از یک بار مصرف دچار اعتیاد می‌شود و ترک کوکائین برای او بسیار سخت خواهد بود.

در استعمال استنشاقی، کوکائین از راه بینی وارد جریان خون شده و از طریق افزایش میزان سروتونین و دوپامین و نیز جلوگیری از باز جذب دوپامین در مغز، در بلند مدت عملکرد گیرنده‌های عصبی مغز را مختل کرده و باعث اعتیاد و ایجاد تحمل دارویی می‌شود.

در حقیقت کوکائین مقدار زیادی از دوپامین که یک پیام رسان شیمیایی طبیعی در بدن است را به قسمت‌هایی از مغز می‌فرستد که لذت را کنترل می‌کند.

با این حال، کوکائین از بازیافت دوپامین جلوگیری کرده و باعث می‌شود مقادیر زیادی در فضای بین دو سلول عصبی ایجاد شود و ارتباط عادی آنها را متوقف کند.

این سیل از دوپامین در مدار پاداش مغز به شدت رفتارهای مربوط به اعتیاد را تقویت می‌کند. با ادامه مصرف کوکائین، مدار پاداش ممکن است سازگار شده و نسبت به دارو حساسیت کمتری داشته باشد.

در نتیجه شخص برای اینکه احساس بار اول مصرف را داشته باشد، دوزهای قوی‌تر و مکرر مصرف می‌کند. این مکانیسم باعث ایجاد احساس بالای انرژی و هشیاری می‌شود که به آن حالت‌های (high) یا بالا بودن می‌گویند.

کوکائین از چه گیاهی است؟

و اما در ادامه ببینیم کوکائین از چه گیاهی است؟ و هم این که کوکائین برای کدام کشور است؟ ماده خالص این داروی محرک از برگ‌های بوته گیاه کوکا اریتروکسیلون استخراج می‌شود. این گیاه بومی آمریکای جنوبی و مرکزی بوده و در آنجا کشت می‌شود.

از دوران باستان برگ گیاه اریتروکسیلون کوکا در آمریکای جنوبی برای مراسم مذهبی، جادوئی، اجتماعی، شادی‌آوری و پزشکی و اغلب به طور قابل توجهی برای افزایش تحمل، بالا بردن احساس خوب شدن، کم کردن خستگی و بالا بردن قوای جسمی، ایجاد سرخوشی و کم کردن گرسنگی مصرف می‌شد.

گیاه کوکا درختی است که ارتفاع آن به دو متر رسیده و برگ‌هایش شبیه برگ درخت زیتون و به رنگ و اندازه آن است. گل‌های این گیاه ریز، سفید و پوست آن قرمز رنگ است.

گیاه کوکا میوه گوشت آلودی به رنگ قرمز تند دارد که شکل آن بیضی مانند است. کشورهای بولیوی، پرو و کلمبیا بزرگ‌ترین مراکز کشت و تولید درخت کوکا به شمار می‌روند.

کشفیات انجام شده در معابد باستانی نشان می‌دهد که بوته کوکا اولین بار بین چهار هزار تا شش هزار سال پیش کشت شد. واژه کوکا به معنی درخت از زبان بومیان آیمارا گرفته شده است.

بومیان آمریکایی جنوبی برای کاهش دادن دردهای جسمانی و مقابله با مشکلات زندگی در ارتفاعات از کوکا استفاده می‌کردند. وجود ویتامین‌ها در برگ کوکا مکمل با ارزشی برای خوراک مردم کوه‌های آند بود و می‌توانست آهن و کلسیم لازم را که در غلات خوراکی آنها کمیاب بود، جبران کند و در عین حال جویدن این برگ‌ها به هضم غذایشان هم کمک می‌کرد.

از ویژگی‌های محرک و اشتهاآور این گیاه برای تسکین گرسنگی و تشنگی و آسان کردن کار کارگران هم استفاده می‌شد. بیشتر بومیان قبل از شروع به کار بدنی سنگین روزمره، برگ کوکا را می‌جویدند.

عادت به این کار تا دوره استعمار هم ادامه داشت و بعد از آن استعمارگران این عادت را رواج دادند. استعمارگران بعد از فهمیدن ویژگی‌های محرک برگ کوکا و اسپانیایی‌ها که بومیان را وادار به کار طولانی در معادن طلا و نقره می‌کردند، به طور منظم برای آن‌ها برگ کوکا تهیه می‌کردند.

در فعالیت‌های عبادی و شکرگزاری هم گیاه کوکا نقش مهمی داشت. بومیان گونه‌های مردگان خود را با برگ‌های این گیاه پوشانده و اعتقاد داشتند که این کار سفر آن‌ها را به جهان دیگر آسان می‌کند. کوکا تقریباً در همه گردهمایی‌ها و مراسم عمده مانند تولد، عروسی و مراسم درمانی و جادوگری نقش داشته است.

کوکائین با چی درست میشه؟

در ادامه خواهیم دید، کوکائین از چی تولید میشه؟ یا در واقع کوکائین از چی درست میشه؟ همان طور که گفتیم کوکائین از برگ گیاه اریتروکسیلون کوکا به دست می‌آید.

آلکالوئید فعال گیاه کوکا، در سال ۱۸۵۵ از این گیاه جدا و خالص شد و در سال ۱۸۶۰ کوکائین نام گرفت. در همان زمان تولید سوزن‌های تزریق زیر پوستی باعث تلاش‌هایی برای استفاده از کوکائین برای ایجاد بی‌حسی موضعی در جراحی شد.

کوکائینی که در بازار قاچاق مواد مخدر پیدا می‌شود، معمولاً به شکل پودر سفید رنگی است که با نام‌های کک (Coke)، سی (C)، برف (Snow) و دانه برف (Flake) شناخته می‌شود. کوکائین از نظر شیمیایی به دو صورت وجود دارد.

یا کوکائین به شکل نمک هیدروکلراید موجود است که این نوع از کوکائین به صورت پودر بوده و می‌توانید آن را در آب حل کنید، روش‌های مصرف آن به صورت تزریق به داخل رگ، خوراکی و یا استنشاقی از طریق دماغ بالا کشیدن یا همان اسنیف کردن است.

یا به صورت فرم آزاد کوکائین که در این نوع بعد از فرایندهای شیمیایی که انجام می‌شود،‍ میزان خالص بودن کوکائین افزایش داده می‌شود و نمک هیدروکلراید موجود در آن از بین می‌رود.

در این روش از تهیه کوکائین روندی که برای بالاتر بردن خلوص ماده استفاده می‌شود، به این صورت است که با استفاده از مواد اشتعال‌زا و فرّار مثل اِتر پودر کوکائین را می‌پرورانند و آن را تبدیل به فرم آزاد کوکائین می‌کنند. این نمونه کوکائین به شکل جامد بوده و روش استفاده از آن به صورت کشیدنی است.

کراک هم که یکی دیگر از انواع کوکائین است که بین دو شکل شیمیایی که در قسمت بالا گفته شد قرار دارد. به این صورت که می‌توان گفت ماده خام فرم آزاد کوکائین کراک است و به این دلیل که فرایند شیمیایی روی آن انجام نشده، قیمت پایین‌تری دارد.

برای تهیه کراک بر خلاف کوکائین از هیچ ماده فرّار یا قابل اشتعالی استفاده نمی‌شود. در عوض پودر کوکائین را در آب و جوش شیرین حل کرده و آن را تا جایی که جوش بیاید حرارت می‌دهند.

به این صورت هیدروکلراید از آن آزاد می‌شود و ماده جامدی از آن به دست می‌آید که به آن کراک می‌گویند. این ماده بعد از خشک شدن به شکل جامد در آمده و مثل قطعه‌های سنگ بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ گرم است.

دلالان خیابانی معمولاً این ماده مخدر را با بعضی از مواد خنثی مانند نشاسته، پودر تالک و شکر یا برخی مواد فعال مثل پروکائین یا بنزوکائین که بی‌حس کننده موضعی هستند مخلوط می‌کنند. بنابراین مصرف‌کننده‌ها از ترکیبات اصلی کوکائینی که به دست آن‌ها می‌رسد، مطلع نیستند.

آن‌ها همچنین ممکن است کوکائین را با موادی دیگر مانند برخی مواد محرک مثل آمفتامین یا مواد افیونی مصنوعی ازجمله فنتانیل ترکیب کنند. افزودن مواد افیونی مصنوعی به کوکائین زمانی خطرناک است افرادی که کوکائین را مصرف می‌کنند، متوجه نشوند کوکائین حاوی چه مواد افزودنی خطرناکی است.

افزایش تعداد مرگ‌ومیر ناشی از مصرف بیش ‌از حد در میان مصرف‌کنندگان کوکائین ممکن است به دلیل همین مسئله باشد. همچنین، از آنجایی ‌که قیمت کوکائین بالاست برخی اقدام به مصرف کراک می‌کنند. مواد مخدر کراک نیز از برگ گیاه کوکا گرفته می‌شود و نسبت به کوکائین ارزان‌تر است.